QƏZƏL
(Dil pərdə, qələm pərdə, qələm pərdə, qələm dil.)
Dunyada gözəllik adı xoş sadə görunsun,
Sözlərlə əməl dəftəri amadə görunsun.
Diqqətsiz olan fitnə yalanlarla yol eylər,
Haqqın dəyəri daimə səmmadə görünsün.
Şair ədəbiynən qoruyar səbri qərarı,
Yazmış qəzəlin qiyməti misradə görunsun.
Əxlaq da libasdır abır ismətli ömürçün,
Hər kim sənə baxsa özu simadə görunsun.
Qəlbən edilən hörmət özu diqqətə layiq,
İnsan elə yol getməli dəryadə görunsun.
Sən Leyliyə baxma o bir əfsanə şuardır,
Yoxdur elə bir eşq üzü səhradə görunsun.
Burhan da sizə söz aça nəfsin zərərindən,
Dunya halalı sanma təmənnadə görunsun.
Ağayev Burhan. 28.07.2025
TƏHLİLİ:
Ağayev Burhanın bu qəzəli klassik şərq poeziyasının ənənələrinə söykənərək, həm bədii-estetik, həm də mənəvi-məsləhətverici bir məzmun daşıyır. Qəzəlin hər beyti insanın daxili aləminə, əxlaqına, cəmiyyət içindəki mövqeyinə və doğru-dürüst yaşama çağırışına yönəlib.
Qəzəl “Dunyada gözəllik adı xoş sadə görunsun” misrası ilə başlayır və dərhal estetik bir prinsip qoyur: gözəllik səmimi, bəzəksiz, zahiri təmtərağdan uzaq görünməlidir. Buradakı “sadəlik” həm zahiri forma, həm də düşüncə tərzindəki aydınlıq və dürüstlüyə işarədir. Ardınca gələn “Sözlərlə əməl dəftəri amadə görunsun” misrası bu gözəlliyin yalnız görünüşlə deyil, davranış və niyyətlə də tamamlanmalı olduğunu bildirir.
Növbəti beytdə fitnəkarların yalanla yol tapmağa çalışdığı vurğulanır. Lakin müəllif istəyir ki, haqqın dəyəri daim “səmmadə” – yəni ucalarda görünsün. Bu, ilahi ədalətə, doğruluğun gec-tez qalib gələcəyinə inamın ifadəsidir.
“Şair ədəbiynən qoruyar səbri qərarı” – bu misra müəllifin poeziyaya yanaşmasında məsuliyyət hissinin yüksək olduğunu göstərir. Burada şair yalnız söz ustası deyil, həm də cəmiyyətə yol göstərən bir mənəvi rəhbərdir. Qəzəlin hər misrasında dəyərli fikir olmalı, söz qiymət daşımalıdır.
Burhan əxlaqı “libas” kimi təqdim edir və abır, ismət kimi dəyərlərin insan ömrünün təməl daşları olduğunu vurğulayır. Şair deyir ki, insanın xarici görünüşündə daxili paklıq əks olunmalıdır – yəni insana baxan hər kəs onun mənəviyyatını hiss etməlidir.
Qəlbdən gələn hörmətin dəyəri yüksəkdir, çünki səmimiyyət riyanın əksidir. Şair burada bir yol göstərir – insan ömrünü dərin, təmkinli və mənalı şəkildə yaşamalıdır ki, sanki bir “dərya”da iz buraxsın.
“Leyliyə baxma, o bir əfsanə şuardır” misrası klassik poeziyanın Leyli və Məcnun obrazına tənqidi yanaşmadır. Müəllif burada eşqin ideallaşdırılmış, əlçatmaz obrazlara deyil, real və əxlaqi əsaslara söykənməsini təklif edir.
Qəzəlin son beytində Burhan oxucunu nəfsin zərərlərindən çəkindirir və dünya malına bağlılığın fani və aldatıcı olduğunu bildirir. “Dünya halalı sanma təmənnadə görunsun” – burada görünən halallığın arxasında gizli tamah və niyyətlər ola bilər mesajı verilir.
Ağayev Burhan bu qəzəldə klassik janrın forma çərçivələrinə sadiq qalaraq, müasir insanın mənəvi problemlərinə işıq tutur. Sözlərdə həm müdriklik, həm də poetik gözəllik var. Onun fikirləri yalnız oxunmaq üçün deyil, düşünülmək və yaşanmaq üçündür. Bu qəzəl həm bir ədəbi nümunə, həm də mənəvi bələdçidir.
Sizə sağlıqlı və bərəkətli ömür, yaradıcılıq uğurları diləyirik, dəyərli ziyalımız Burhan müəllim!
✍Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi tənqid və təhlilçi.
