AZADLIQ HAVASINA KÖKLƏNƏN GÜLLƏR

Faiq Balabəyli bir şair kimi özünəməxsusluğu ilə seçilir, – desək, doğru olar. Bunu onun bir kitablıq şeirləırində də görə bilərik. Elə ilk şeirlərindən və ilk şeir kitablarından hiss olunurdu ki, Faiq sözün təzəliyinə can atır, dahi Füzulinin “Ver sözə ehya ki..” kəlamına sadiq qalmağa çalışır.

Hər bir şairin özünəməxsusluğu onda təzahür edir ki, təsvir və tərənnüm etdiyi, yaxud inkar və rədd etdiyi hadisələrə münasibətində ilk növbədə, səmimi olsun. Bu səmimiyyət heç də zahiri görüntü olmasın və Faiq də bu prinsipə əməl etməyə borcludur.

Faiq Balabəyli hər şeirində səmimidir-güllərdən, çiçəklərdən yazanda da, öz doğma kəndini yad edəndə də, böyük Vətənlə bağlı düşüncələrini qələmə alanda da, həbsxana həyatında keçirdiyi ağrı-acıları gizlətməyəndə də, sevgi hisslərini büruzə verəndə də, şeirdən-sənətdən, şairlikdən söz açanda da bu səmimiyyət hissi onu tərk eləmir. Ancaq səmimiyyət o zaman xoş təəssürat oyadar ki, onu poeziya dili ilə ifadə etmək mümkün olsun. Burada artıq istedad məsələsi ortaya çıxır. “Vətənə ağı” şeiri məncə, Faiqin ən səmimi, həm fərdi, həm də ictimai duyğularını ifadə edən bir şeiridir. Və bu şeirdə onun şairliyi ilə “Vətən daşı” (M.Araz) olmağı vəhdət təşkil edir.

“Vətənə ağı” əslində, KÖVRƏLMƏK ÜÇÜN YAZILMAYIB, KƏDƏRƏ BÜRÜNMƏK ÜÇÜN DƏ QƏLƏMƏ ALINMAYIB. O “AĞI”NIN, O KƏDƏRİN İÇİNDƏ ZÜLMƏT YOX, İŞIQ AXTARIR Faiq.

Yaşamaq yanğısı təkcə şairin öz fərdi duyğuları ilə bağlı deyil, həm də real həyatla, o həyatın həm ağrılarını, həm də sevinclərini duymaqla da maraqlıdır. “Elə bil, bu kəndin yiyəsi yoxdu!” – Faiq Balabəyli vaxtilə özünü bu kənddə xoşbəxt hesab edirdi, indi isə…

Ağır gəlir adama…Amma Faiqin “Arada” adlı başqa bir şeiri də var və o şeirdə bir nəfəslik kədər də yoxdu, təəssüf də. Faiq deyir ki: “Kəndimizin üstündən uçan buluda uzanmaq istəyirəm, əllərim təndirdəymiş kimi qızınım, yağış damlası kimi çırpım özümü ayrılıqların baş verdiyi kənd yollarına”. Bu artıq yaşamaq, doğulduğu kəndi sevmək, əvvəlki kimi görmək duyğusundan yaranır. Ümumiyyətlə, Faiq Balabəylinin şeirlərində bir-birilə təzad təşkil edən belə meyllər diqqətdən yayınmır. Deyir ki: “Mən necə sabaha ümid bağlayım?!” Deyir ki: “Mən bədbəxt adamam, yazıq adamam” və deyir ki: “Mən də öləcəyəm günün birində”-bütün bunlar küskünlük, bədbinlik saçır. Amma təkcə Faiqin deyil, bu, onun bir çox həmyaşıdlarının da şeirlərində nəzərə çarpır. Faiqin “Məhbusun dəftərindən” silsiləsindən olan şeirlərində də bu küskünlük, narazılıq hissləri ifrat dərəcəyə çatır:

“Mən yaşamaq istədim”– bu da ən bədbin görünən şeirdə ən nikbin misradır. Bütün bunlara Faiqi qınamaq olarmı? Zənnimcə, yox! Çünki Sabir Rüstəmxanlının dediyi kimi, Faiq Vətənini, yurdunu sevir, amma onun faciələrinə dözə bilmir, öz şair-vətəndaş mövqeyini bildirməkdən çəkinmir. Öz dərdlərini, ağrı-acılarını belə unudur:

Amma Faiqin şeirlərində romantik duyğular da yox deyil.

Bu şeir həbsxanada yazılıb. Baxın:

Faiqin əvvəlki şeir kitablarında təbiətdən gələn notlar az deyildi. Amma bu kitabında belə şeirlərə tək-tük rast gəlirik, əlbəttə, söhbət sırf təbiət şeirlərindən gedir. Amma az olsun, yaxşı olsun! “Axşamkı yağışdanq sonra” şeiri göstərir ki, Faiq Balabəylidə o duyğu heç də əskilməyib. O, təbiətdən yazanda vəsf və tərənnüm yolunu seçmir, hansı gülüsə, çiçəyisə, dağısa, çayısa vəsf eləmir, sadəcə, təbiətin insan hisslərinə təsirini ön plana çəkir:

Kitabda “Tənhalığın şərqisi” silsiləsindən şeirlər də maraq doğurur. Faiqin tənhalığı fərdi həyatının özəlliyindən doğur (həmişə belə olurmu), yoxsa həyatdakı reallıqların, “zəmanənin pis üzünün” ona təsirindəınmi? Hər halda, hər ikisindən…

Ağac da qəribsəyir. Təkcə öz tənhalığını deyil, sevdiklərinin də tənhalıq qəhərini yaxşı duyur. Özünün tənhalığında kəndini xatırlayır, içinə çökmüş ağrı-acılarından söz açır və bilirsən ki, tənhalığın fərdi-subyektiv çaları budur.

Təbii ki, təzə şeirlər kitabında Faiqin yaxşı şeirləri ilə müqayisədə mənim də bəyənmədiyim şeirlər var. Amma mən bunların üzərindən sükutla keçirəm, çox deyil və lap öncədən dediyim sözə qayıdıram: Faiq Balabəyli artıq yetkin şairdir, o, sözünün poetik çəkisini, urvatını bizə çatdıra bilir. Bu qədər.

Vaiqf YUSİFLİ
Filologiya elmləri doktoru, professor