Layihə rəhbəri Millət vəkili Dr. Cavanşir Feyziyev, məsləhətçiləri, Millət vəkili, akademik Nizami Cəfərov, Əməkdar jurnalist, “Kaspi” qəzetinin təsisçisi Dr. Sona Vəliyeva, nəşrə məsul, baş redaktoru Atatürk Mərkəzinin şöbə müdiri Əkbər Qoşalı olan antologiyaya AYB-nin katibi, “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid və “Olaylar” qəzetinin baş redaktoru, yazıçı-publisist Dr. Yunus Oğuz rəy verib.
“Gənc Qırğız şeiri antologiyası”nı qardaş ölkənin istedadlı gənc yazarları, DGTYB üzvləri Altınbek İsmail, Kaliça Yaqub və Bekbolat Sarıbay tərtib edib.
Kitaba Azərbaycan Respublikasının Qırğız Respublikasında Fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Hidayət Orucov “Təqdim” Millət vəkili Dr. Cavanşir Feyziyev “Önsöz”, Qırğız Respublikasının Mədəniyyət, informasiya və turizm naziri Azamat Jamankulov isə “Bişkekdən Bakıya poeziya buketi” adlı ürək sözü yazıb. (Hər üç məqaləni oxucularla bölüşürük.)
35 gənc qırğız şairinin müxtəlif mövzuda yaradıcılıq örnəkləri toplanmış nəşrə daxil edilən şeirlər dilimizə İbrahim İlyaslı, dos.dr. Rəsmiyyə Sabir, dos.dr. Təranə Turan (Rəhimli), dos.dr. Pərvanə Məmmədli, Gülnar Səma (Qasımlı), Xan Rəsuloğlu, Akəm Xaqan, Faiq Balabəyli, Elşən Əzim, Elməddin Nicat, Taleh Mansur, İntiqam Yaşar, Tural Turan, Günel Eyvazlı, Aysel Xanlarqızı (Səfərli), Sona Əli, Ümid Nəccari, Əkbər Qoşalı tərəfindən (ruscadan, Türkiyə və Qırğız türkcələrindən) çevrilib.
DGTYB bundan öncə “Çağdaş Azərbaycan şeiri” (2cilddə, Ankara), “Gənc tatar şeiri” (Bakı), “Yeni qazax şeiri” (Bakı), “Fəzanın cazibəsi ( -Arxangelsk şairlərinin şeirləri)” (Bakı), “Özbək şeir çələngi” (Daşkənd), “Yeni zaman Azərbaycan şeiri” (Astana) kimi antologiyalar hazırlayıb, nəşr etdirib.
Qeyd edək ki, “Gənc Qırğız şeiri antologiyası”nın Bakıda və Bişkekdə təqdimat törənlərinin keçirilməsi nəzərdə tutulub. Antologiya hər iki ölkənin aparıcı kitabxanalarına, mədəniyyət müəssisələrinə, o cümlədən ədəbi qurumlarına paylanacaq.
***
HİDAYƏT ORUCOV,
Azərbaycan Respublikasının
Qırğız Respublikasında
Fövqəladə və səlahiyyətli səfiri
TƏQDİM
Azərbaycan Respublikası ilə Qırğız Respublikası arasında münasibətlər xalqlarımızın qardaşlığının, tarixi bağlarının xarakterinə və çağdaş çağırışların dərkinə uyğun şəkildə inkişaf etməkdədir. Bu inkişafda mədəni əlaqələrin, o cümlədən ədəbiyyat müstəvisində əməkdaşlığın özünəməxsus yeri və rolu olduğu danılmazdır. Azərbaycanda Manası, Çingiz Aytmatovu bilməyən, oxumayan, təsirlənməyən çox az adam tapmaq olar; qırğız qardaş və bacılarımız da Azərbaycan klassik və çağdaş ədəbiyyatını sevir, oxuyur, öyrənirlər. Çox xoşdur ki, artıq ən yeni ədəbi nəslin nümayəndələri es-tafeti məsuliyyət və qətiyyətlə ələ alır, müstəqillik dövrü yaranmış yaradıcılıq örnəklərinin oxuculara qazandırılmasına çalışırlar. Bu planda mərkəzi Bakıda olan Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) özü-nəməxsus təşəbbüs, ideya və planlarını alqışladığımı sözlərimə əlavə etmək istərdim. DGTYB 20 illik fəaliyyəti dövründə qardaş ölkə və topluluqların gənc (və orta nəsil) yazarları arasında çoxsaylı görüş, konfrans, simpozium təşkil etmiş, neçə-neçə nəşrlərlə çıxış etmişdir. Budur, artıq Azərbaycan oxucusu ən yeni nəsil qırğız şeirinin yaradıcıları ilə bir güldəstədə tanış olur. İlk vərəqlərini çevirdiyiniz bu antologiyayadək də, gənc qırğız yazarlarını (ümumən qırğız yazarlarını) Azərbaycanda, Türkiyədə və başqa ölkələrdə baş tutan tədbirlərə dəvət edən DGTYB-nin təmsilçilərinin Bişkеkdə, Issık-Göldə keçirilən tədbirlərdə uğurlu iştirakını məmnuniyyətlə xatırlayıram. Elə bilirəm, şairlərin görüşü, şeirlərin kitablaşdırlması xalqlar, ölkələr arasındakı münasibətlərə yeni rəng qatır, zənginlik gətirir.
Mənim 2012-ci ildə gün üzü görən iki cildli tərcümələr kitabım “Özüm yazmaq istərdim” adlanır. Bu gün də elə fikirləşirəm ki, bir əsər o zaman uğur qazanır ki, sən onu öz duyğularının, hiss-həyəcanının tərcümanı hesab edirsən, hesab edirən ki, bu şeir yazılmasaydı, onu sən özün yazmalıydın… Müxtəlif illərdə (xüsusilə gənc-liyimdə) Qərb və Şərq ədəbiyyatından etdiyim tərcümələrin hamısı o irihəcmli iki cildliyə – “Özüm yazmaq istədim…”ə sığmayıb. Ancaq bu həqiqəti bir daha vurğulamaq istəyirəm: O əsərlərin hamısını özüm yazmaq istərdim. Təəssüf ki, (bəlkə də yaxşı ki!) məni qabaqlayıblar və gözəl yaradıblar! Mənim missiyam yalnız o əsərləri bacardığım qədər səlist və yüksək bədii tutumda çevirməkdən ibarət olub. Bax, bu anlamda, gənc qırğız şeirini Azərbaycan oxucusuna qazandıran həmvətənlərimin, yeni nəsil yazarlarının bu işi sevə-sevə, sözün bütün mənalarında könüllü gördüklərindən şadam. Çünki könül işi, könül bağı, çevirdiyin, uyğunlaşdırdığın mətndə öz dünyanı görmək ayrı bir aləmdir.
Bir qədər öncə “ədəbiyyat müstəvisində” deyə bir söz işlətmişdik, əslində ədəbiyyat sözü ilə yanaşı ən uy-ğun söz dünyadır – ədəbiyyat dünyası! Bizim bir də dünya içrə ayrı bir dünyamız var: türk dünyası. Əlbəttə, hər xalqın təmsilçisi öz xalqının adı qarşısında dünya yaza bilər, lakin gərək bu yazılım mexaniki, texniki xarakter daşımaya, necə deyərlər, söz sözü çəkə, söz sözdən sevinə, söz sözə dayaq ola! Türk dünyasının bir -biri ilə coğrafi cəhətdən xeyli uzaq, könülcə yaxın iki xalqının gənc nəsli ədəbiyyat dünyası ilə qaynayıb qarışırsa, qardaşlıq bağlarını təzələyirsə bu çox təqdirəlayiq hadisədir. Bəli, mən məhz hadisə sözünü işlətməkdən çəkinmirəm. Çünki gənclər daha çox gələcəyə xitab edir, onların gələcəyi var və bu gələcək yalnız onların özlərinə məxsus deyil, o gələcək hamımızın (xalqlarımızın) sabahını, perspektivini inşa edir…
Əziz dostlar,
Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında əməkdaşlıq bütün sahələrdə inkişaf edir. Bu xətt Azərbaycan və Qırğız Respublikasının prezidentləri İlham Əliyevin və Sooronbay Jeenbekovun siyasətinin prioritet istiqamətlərindəndir. Ulu Öndər Heydər Əliyev deyirdi: “Biz kökü bir, dili bir olan xalqlarıq. “Manas”ın dili – bizim ümumi dili-mizdir.”. Bu tarixi bağlılığın bərpa edilməsi məqsədi ilə son illərdə ciddi iş aparılmışdır. Azərbaycan ilə Qır-ğızıstan arasında bütün sahələrdə olduğu kimi humanitar sahədə də əlaqələr dinamik inkişaf edir və çoxsaylı mədəniyyət tədbirləri baş tutur. Bişkekdə Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 130 illiyi, Mir Cəlal Paşayevin 110 illiyi, Qara Qarayevin və Rəşid Behbudovun 100 illiyi münasibətilə yubiley gecələri, Müslüm Maqomayevin yaradıcılığına həsr olunmuş “Göy əbədiyyət” adlı qala-konsert, yazıçı ANARla görüş və digər tədbirlər keçirilmişdir. Bu tədbirlərin hamısı Milli Opera və Balet Teatrının əsas salonunda, yüksək səviyyədə baş tutmuşdur. Həmin teatrın səhnəsində Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası yeni qu¬ruluşda hazırlanmışdır.
Bakıda qırğız yazıçıları Çingiz Aytmatovun 85 və 90 illiyi, Toktoqul Satılqanovun 150 illiyi yubileyləri və s. silsilə tədbirlər keçirilmişdir. Çingiz Aytmatovun 85 illiyi yubileyi Qırğız Respublikasından sonra yalnız Azərbaycanda dövlət səviyyəsində təntənəli qeyd edilmişdir. Keçirilən bütün tədbirlər həm Qırğız Respublikasında, həm də Azərbaycanda böyük maraq doğurtmuşdur.
Ölkələrimizin müvafiq qurum və quruluşları ara-sında davamlı görüş, müzakirə və icraatların olduğunu vurğulamaq istərdim. Belə münasibətlərin bütövlükdə xalqlarımızı, yeni nəsillərimizi əhatə etməsi üçün qələm adamlarının üzərinə təbii olaraq, mənəvi yük düşdüyü də danılmzdır. Ona görə də, həm bir səfir, həm yazıçı olaraq, “Gənc qırğız şeiri antologiyası”nın gün üzü gör-məsi ilə bağlı məmnunluğumu bir daha ifadə etmək istərdim. Mən bu layihənin qalıcı, davamlı sonucları olacağına inanıram. İnanıram ki, bütün maraqlı tərəflərin qatqısı ilə qarşı ildə müstəqillik dövrü Azərbaycan şeirini, nəsrini qırğız oxucusuna bir güldəstə şəklində təqdim edə biləcəyik. Sonra yeni nəsil qırğız yazıçılarının əsərlərini, nəhayət ardınca, klassiklərdən çağ-daşlara olmaq etibarı ilə hər iki xalqın yaradıcı in-sanlarını bir-birimizə daha böyük ölçüdə tanıda biləcəyik. Bizim işimiz tanıtmaqdır, bu tanışlığın sevgi selinə dönüşməsinə şübhə yeri yoxdur…
***
Dr. CAVANŞİR FEYZİYEV,
Millət vəkili
ÖNSÖZ
“Yeni qırğız şeiri antologiyası” 35 gənc qırğız şairinin şeirlərini Azərbaycan oxucusuna çatdırır. Qəbul etsək ki, yalnız bir istedadlı şair, hətta o şairin bir şeiri belə mənsub olduğu xalqın, ölkənin düşüncə ritmini, yaşam ahəngini, habelə o coğrafiyada meydana çıxan duyğu və düşüncələri çatdıra bilər, o zaman 35 şair üçün bu miqyasın bəlli ölçüdə böyüdüyünü təsəvvür etmək çətin deyil. Bu kitab qırğız gənc şeirinin güldəstəsini xatırladan poetik bir çələngdir. Xalq şairi Zəlimxan Yaqub deyirdi, “Biz bir eşqin butasıyıq, Gülü gülə tutasıyıq…” – elə bilirəm, qırğız şeirinin bu gül¬dəstəsi ilə biz də gülü gülə tutur, gözlərə, könüllərə xitab edirik.
Layihə rəhbəri olduğum “Gənc qırğız şeiri antologiyası” ölkəmizin Qırğız Respublikasındakı səfirliyi, şəxsən hörmətli səfirimiz, görkəmli ədibimiz Hidayət Orucov, Qırğız və Azərbaycan yazarları, eləcə də, böyük türk dünyasının gənc yazarları arasında bu işləri koordinasiya edən Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) ilə ortaq çalışmamızdır. Çox şadam ki, aylarla üzərində çalışdığımız layihə artıq öz nəfis məhsulu ilə müsbət sonluğa varmışdır. Hər kitab bir təşəbbüsün sonu olduğu qədər, bəlkə bir başlanğıc kimi də xarakterizə oluna bilər. Ona görə ki, bu sonuc özündə yeni təşəbbüs, ideya və təklifləri də barındırır; istər ikitərəfli, istər çoxtərəfli tanışlıqlar, yaradıcı insan¬la¬rımızın daha yeni müstəvilərdə, platformalarda əməkdaşlığına zəmin yarada və yeni üfüqlər açılmasına vəsilə ola bilər. Məsələn, növbədə, Azərbaycan yeni nəsil yazarlarının an-tologiyasının BİŞKEKdə hazırlanması, daha çox iş-tirakçı ilə ikitərəli ədəbi müzakirələrin təşkili və s. mümkün ola bilər. Bu yerdə, bizim DGTYB ilə Azərbaycanda Qazaxıstan, Qazaxıstanda isə Azər¬bay¬can yeni nəsil şairlərinin antologiyasının çap olunması kimi yaxşı nü¬mu¬nəmizin olduğunu xatırlatmaq istərdim.
***
Qırğız şeiri, ümumən qırğız ədəbiyyatı zəngin kök-lərə malikdir. Yalnız onu demək yetərlidir ki, dünyanın ən böyük eposu “Manas” qırğız ədəbi abidəsidir. XX yüzillikdə Çingiz Aytmatov kimi hələ sağlığında əfsanələşmiş bir yazıçı məhz qırğız ruhunun, ümumtürk ruhunun parlaq təcəssümüdür. Belə zəngin epik təfək-kürdən, belə bir çağdaş ədəbi örnəkdən təsirlənmiş, su içmiş və göyərib boy atmış gənc qırğız şeirinin dəyərli oxucularımız üçün maraq kəsb edəcəyinə şübhə etmirəm. İnanrıam ki, bu maraq sevgiyə çevriləcək, bu sevgi yeni ünvanlar qazanacaq, yeni kitablar meydana çıxacaqdır. Şeir-şeir, vərəq-vərəq, kitab-kitab böyüyən, yayılan sevgi seli hər yeni fəth etdiyi könüllə qardaşlığımızı daha da möhkəmləndirəcək.
Azərbaycan Respublikası və Qırğız Respublikası son illər TÜRKSOY, TürkPA, Türk Dövlətləri Başçıları Daimi Şurası və digər ümumtürk platformalarında yük-sək səviyyəli, ardıcıl işbirliyi içindədir. Xalqlarımızın si-yasi iradəsinə uyğun olaraq inkişaf etməkdə olan bu qardaşlıq münasibətlərimizin ictimai-ədəbi platformadan da ciddi dəstək görməsini müşahidə etmək çox qürurvericidr. Hazırda əlinizdə tutduğunuz bu şeiriyyat çələngini – burada öz şeirləri, tərcümələri ilə iştirakı və əməyi olan yeni nəsil yazarlarımızın çalışmalarını da, dövlətlərimizin yüksək səviyyəli əlaqələri ilə səsləşən bir çalışma hesab edirəm. Bir millət vəkili, bir elm adamı və ən başlıcası, bir türk kimi belə vacib bir layihəyə rəhbərlik etməyi özümə şərəf hesab edirəm.
Ədəbi yaradıcılıqla məşğul olan gənc həmvətənlərim çağdaş qırğız şeirinin təmsilçilərinin yaradıcılıq örnək-lərini həm sevgi, həm də yüksək peşəkarlıqla dilimizə uyğunlaşdırıblar. Bu çalışma qardaşlıq ruhumuzun təzahürü olmaqla yanaşı, həm də ümumtürk ədəbiyyatımıza bəslənən dərin və məsuliyyətli münasibətin ifa-dəsidir. Ümid edirəm ki, “Gənc qırğız şeiri antologiyası” yalnız şairlər arasında əməkdaşlıq formatında qalmayıb, rəssamlar, bəstəçilər və digər incəsənət adamları arasında da işbirliyinə təkan verəcək. Belə hərtərəfli əməkdaşlıq həm tarixi ənənələrimizə uyğundur, həm də gələcəyə baxışlarımızla üst-üstə düşür. Alimlərimizin “Ortaq keçmişdən ortaq gələcəyə” çağırışının ədiblərimiz, xüsusilə də gənclərimiz arasında yayılması və dəstək tapması çox ümidverici və sevindirici bir haldır. Azərbaycan-Qırğız ədəbi əlaqələrində bu günədək görülmüş bütün yaddaqalan işləri yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, məhz çağdaş dövrümüzün ədəbi uğurlarının gənclərimizin iştirakı ilə qardaş xalqların dillərinə çevrilib, tirajlanması ümumi işimizin – ortaq türk mədəniyyətimizin təbliği baxı¬mından olduqca əhəmiyyətlidir. Fürsətdən istifadə edib, indiyədək ümumtürk ədəbi maraqlarının qorunmasında, bir türkcəmizdə olan ən ümdə əsərlərin digər türkcələrimizə qazandırılmasında əmək sərf edən hər kəsə sonsuz təşəkkürlərimi və minnətdarlığımı bildirirəm!
***
AZAMAT JAMANKULOV –
Qırğız Respublikasının
Mədəniyyət, informasiya və turizm naziri
BİŞKEKDƏN BAKIYA POEZİYA BUKETİ
Əziz Azərbaycanlı dostlar, qardaş və bacılarım,
Azərbaycan Respublikasının Qırğız Respublikasındakı Fövqəladə və səlahiyyətli səfiri, hörmətli Hidayət Orucov mənə Bakıda “Gənc qırğız şeiri antologiyası”nın hazırlanması haqqında bildirəndə çox şad oldum. Mənim xalqımın ədəbiyyatının ölkə xa¬ricində təbliğinə xidmət edən hər bir addım, nazir olaraq mənimçün çox xoşdur.
Gənc şairlərin seçmə şeirlərinin toplandığı antologiyanın məhz Azərbaycanda çıxmasını ən yeni ta-riximizin yaddaqalan mədəniyyət hadisələrindən biri hesab edirəm. Biz iki qardaş ölkə olsaq da, ortaq sər-hədlərimizin olmaması, bir-birimizdən məsafəcə xeyli uzaqda yerləşdiyimiz də faktdır. Bizim qardaşlıq bağlarımız, ruhumuz sərhədsiz olduğu, məsafə tanımadığı üçün bir-birimizi axtarır, arayırıq; qırğızlar azərbaycanlıların, azərbaycanlılar qırğızların sevincini bölüşüb çoxaldır, kədərini bölüşüb azaldır – bu dünən də belə olub, bugün də belədir, sabah da belə olacaq.
Ədəbiyyatın (ümumən mədəniyyətin) xalqın taleyində, tarixində oynadığı rol, xalqlararası münasibətlər sistemində tutduğu yer danılmazdır; bu, bəlkə digər xalqlarla müqayisədə biz türk xalqları üçün daha aşkar, daha təsirlidir. Ona görə də, Azərbaycanlı yeni nəsil yazarlarının Bakıda azərbaycancaya çevirdiyi bu şeirlərin qırğız ruhunu, qırğız qardaşlarınızın yaşantılarını, həyata, dünyaya baxışlarını layiqincə yansıtdığına inanır, bu inamın işığında daha yeni layihələrə imza atacağımıza əminliyimi bildirirəm.
***
Məmnunluqla qeyd etməliyəm ki, bizim hökumətlə qardaş Azərbaycan hökumətinin, digər hakimiyyət qollarının, dövlət orqanlarımızın yaxşı əlaqələri var, bir çox hallarda bu əlaqələr ciddi işbirliyinə çevrilib, gələcəkdə daha böyük miqyasda işbirliyi içində olacağımıza da şübhə etmirik. Biz ikitərəfli əlaqələrlə ya-naşı, üzvü olduğumuz uluslararası qurum və quruluşlarda da bir-birimizi hər zaman dəstəkləyirik. Dövlət səviyyəsində əlaqələr və işbirliyi ictimai təsisatlara da sirayət edir və ictimai qurumlarımız sağlam zəmin üzərində daha yeni üfüqlərə qanadlanır. Hətta, ictimai mühitdən gələn çağırışlar da, öz növbəsində nazirliklərin, hökumətlərin qərarlarında yer alır. Heç təsadüfi deyil ki, “Gənc qırğız şeiri antologiyası” məhz bir ictimai qurumun – Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) xətti ilə çap edilib. Çox yaxşıdır ki, mənim ölkəmin gənc yazarları DGTYB-nin çalışmalarında yaxından iştirak edir, öz töhfələri ilə çıxış edir. Hesab edirəm, gənc yazarlarımızın sıx təmasları digər yeni nəsil yaradıcılarına da sirayət edəcək, münasibətlər getdikcə daha da dərinləşəcək və çiçəkləyəcəkdir.
Fürsətdən istifadə edib, hörmətli səfir Hidayət Orucova, bu layihənin rəhbəri, Azərbaycan parlamentinin üzvü hörmətli Cavanşir Feyziyevə, bütün Azərbaycanlı dostlara, bu layihədə əmək sərf edən hər kəsə könül dolusu təşəkkürlərimi yetirirəm! Ayrıca, qırğız gənc şairlərini təbrik edirəm; bu, bir uğurdur. İnanıram ki, bu uğur dalğa-dalğa yayılacaq, kitab-kitab böyüyəcək və iki qardaş ölkə arasında bağların daha da möhkəmlənməsinə xidmət edəcək.
Növbəti təşəbbüs və xidmətlərdən biri kimi, Azər-baycan yeni nəsil yazarlarının yaradıcılıq örnəklərinin qırğızcaya çevrilib, BİŞKEKdə çap edilməsi olacağına inandığımı, bizim nazirliyin bu istiqamətdə çalışmaları məmnunluqla dəstəkləyəcəyini də buradan duyurmaq istərdim.
***
Antologiyada şeirləri yer alan şairlər:
Adilet Zarılbekoğlu,
Akbar Kubanıçbek,
Akjol Doranbekoğlu,
Akılbek Məmmədəli,
Altınay Ormotoy,
Altınbek İsmail,
Bakıtbek Yunusəli,
Bəyalı Toktoqul,
Bekbolot Sarıbay,
Bekmurat Keldibay,
Berdibek Camqırcı,
Bükalça Məmmədəliqızı,
Venera Akmat,
Gülayım Kalıbek,
Dıykanbek Kərimkul,
Yazgül Yamanqul,
Yıldızbek Tursunbay,
Kaliça Yaqub,
Kamçıbek Uzaqbayoğlu,
Kıyal Taci,
Məqsəd Canqazi,
Məhəbbət Kasein,
Melis Mamatcan,
Mirlan Altımışoğlu,
Narsuluu Qurqubay,
Nuriza Ömürbay,
Nurqız Rıskulqızı,
Ömürbek Azimbay,
Rısgül İzzət,
Sadırbek Turdubekoğlu,
Ulan Dövlət,
Ulukbek Omokey,
Çolpon Orozali,
Erkinbek Mukanbetoğlu,
Erlan Cumaqazi.
