ƏSGƏR
Sərmiş bayrağını göy üzünə!
Dikmiş gözlərini, sanki, əsəbi bir rəssamın
fırçasını əsgər yarasına batırıb
bir təpənin göylərinə çəkdiyi o qan ləkəsinə
Sən dünyada yoxkən,
öldürdü Qabil Habili!
Sən olmasaydın,
Ya insan insanın qurbanı olacaqdı,
ya da qatili…
Sən yoxkən qopdu tufan!
su basdı yer üzünü,
Həyat sularda yalqız; ümid dolu bir gəmi…
Sən olsaydın,
tufanlar geri çəkiləcəkdi, görüncə məğrur çəkməni.
Sən yoxkən dünyada,
Qanın alın yazısı yox idi.
Sən günahsız körpələrin yerə enən ahı oldun
Ölümlərin əfəndisi, şahı oldun!
Sən yoxkən dünyada,
Qorxu siyasət oldu, din oldu, div oldu.
Hər şeyin əvvəli səhv oldu…
Hər şeyin sonu əfv oldu…
Sən yoxkən dünyada,
Tanımadan sevmirdi bir kişini bir qadın
Səndən sonra əsgər doğdu
Hər qadın öz övladın.
Sən yoxkən dünyada,
İlk günaha batdı insan, tamaha yenildi
Keçmişə uduzdu, sabaha yenildi.
Sən olsaydın başlamayacaqdı bu əbədi müharibə!
Sən insanı dövlətə çevirdin, mədəniyyətə çevirdin,
Sən tikanısan qızılgülün!
Sən xalqın yarpaq kimi solduğu günlərin geri dönən qisasısan!
Sən gözəlliyin əynindəki cəngavərlik libasısan!
Sən həmişə canlısan, sən həmişə şanlısan!
şəkil olan bizik, ƏSGƏR!
Ölüm tərəfdən boylanar bütün şəkillər…
Aqşin Yenisey Şeirinin Təhlili:
Aqşin Yeniseyin “Əsgər” şeiri müstəqil, həm də metaforik bir poetik mətn olaraq oxucuya dərin bir təsir bağışlayır. Şeir həm tarixi, həm də mənəvi səviyyədə insanın və cəmiyyətin taleyini əhatə edir. Burada “Əsgər” simvolu yalnız hərbi güc və qoruyucu kimi təqdim olunmur; o, həm də insanlığın, əxlaqın, ümidin və mübarizənin metaforik təcəssümüdür.
Şeir ilk baxışdan bir qəhrəmanın tərənnümü kimi başlayır:
Sərmiş bayrağını göy üzünə!
Dikmiş gözlərini, sanki, əsəbi bir rəssamın fırçasını əsgər yarasına batırıb…
Burada şair əsgəri sadəcə fiziki bir varlıq kimi deyil, həm də tarixi və mənəvi bir simvol kimi göstərir. Əsgərin gözləri və bayrağı vasitəsilə oxucuya həm qorxu, həm də güc hissi ötürülür. Fırça metaforası, yaraya batırılan qan və “təpənin göylərinə çəkilmiş qan ləkəsi” obrazları şeiri vizual və dramatik edir; bu, insan və tarixin qarşıdurmasını poetik bir dildə göstərir.
Daha sonra şeir tarixi və əxlaqi kontekstdə davam edir:
Sən dünyada yoxkən, öldürdü Qabil Habili!
Sən olmasaydın, ya insan insanın qurbanı olacaqdı, ya da qatili…
Burada Yenisey əsgəri insanlıq tarixinin qoruyucusu və xilasedicisi kimi təqdim edir. Əsgər yoxdursa, dünya xaos və ədalətsizliklə dolu olur. Bu bənddə qədim mifoloji və dini motivlərdən istifadə olunur: Qabil və Habil obrazları insan təbiətinin günahkar və zalım tərəflərini simvolizə edir. Əsgər isə bunlara qarşı duran bir qüvvə kimi təsvir edilir, həm tarixdə, həm də insan ruhunda ədalət və əxlaqın timsalıdır.
Şeir boyunca tufan, su, qan, qorxu, və ölümlər kimi motivlər vasitəsilə həyatın sərt və ədalətsiz tərəfi göstərilir:
Sən yoxkən qopdu tufan!
Su basdı yer üzünü,
Həyat sularda yalqız; ümid dolu bir gəmi…
Burada tufan və su həyatın çətinliklərini simvolizə edir. Əsgər isə bu tufanın qarşısında dayanaraq ümid və qorunma rolunu oynayır. Şairin metaforik dili, oxucuda əsgərin qoruyuculuğu ilə həm emosional, həm də estetik rezonans yaradır.
Şeir həm də insan və cəmiyyətin tarixi inkişafına toxunur:
Sən olsaydın başlamayacaqdı bu əbədi müharibə!
Sən insanı dövlətə çevirdin, mədəniyyətə çevirdin,
Sən tikanısan qızılgülün!
Burada əsgər yalnız döyüşçü deyil, həm də insanlıq və mədəniyyətin qoruyucusu kimi təqdim olunur. “Tikanı qızılgül” metaforası onun gücünü və eyni zamanda zərifliyini birləşdirir. Şair vurğulayır ki, əsgərin rolu yalnız hərbi qələbə deyil, həm də tarixi və mədəni inkişafdır.
Şeirin sonunda isə əsgər simvolu əbədilik və şanla tamamlanır:
Sən həmişə canlısan, sən həmişə şanlısan!
Şəkil olan bizik, ƏSGƏR!
Ölüm tərəfdən boylanar bütün şəkillər…
Yenisey burada əsgəri canlı və əbədiləşdirilmiş bir obraz kimi təqdim edir, insanlar isə yalnız onun əhatəsindəki təsirləri və izlərini daşıyan passiv varlıqlar kimi göstərilir. Bu, şeirin bütün metaforik quruluşunu yekunlaşdırır və oxucuya əsgərin simvolik gücünü dərin bir təsir kimi ötürür.
Nəticə olaraq, Aqşin Yeniseyin “Əsgər” şeiri həm tarixi, həm də mənəvi səviyyədə oxucunu düşündürən bir əsərdir. Əsgər obrazı vasitəsilə şair insanlığın qorunmasını, ədalət və cəsarətin vacibliyini, həmçinin tarixi və mədəni irsin əhəmiyyətini poetik bir dildə çatdırır. Bu şeir oxucuya həm estetik zövq verir, həm də dərin düşüncələrə sövq edir. Yenisey metaforik dili, dramatik obrazları və fəlsəfi yanaşması ilə Azərbaycan poeziyasına yeni bir nəfəs gətirmişdir.
Uğurlar olsun həmişə!
Sevil AzadqızıAzərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq.
27.09. 2025
