Vaxtsız Ayrılıq
Nə tez vərəqləyib, nə tez oxuyb,
Bir ömür kitabın nə tez bağladın?
Vaxtsız ayrılığa üsyan edərək,
Həsrətə dözməyib, niyə ağladın?
Ağrının əlindən aciz qaldı söz,
Göz yaşı içində boğuldu yanaq.
Könül qapısına bir qıfıl asıb,
Ürəyə daş basdın, susdu dil-dodaq.
Sənin sükutundu indi bu axşam,
Ruhumu üşüdən qəmdir, kədərdir.
Adını çəkəndə dolur gözlərim,
Sənsizlik içimdə dünya qədərdir.
Gecənin sinəsi dolsa səninlə,
Xəyalın yuxumdan gəlib keçərmi?
Deyirəm görəsən bu qəmli gözlər,
Başqa bir gözəli sevib, seçərmi?
Ayrılıq nə varsa, yığmış içimə,
Əvvəli sükutdur, sonu bir ahdır,
Mən necə anladım, necə deyim ki,
Qəlb qırmaq həyatda böyük günahdır…
Keçmişdən boylanar solğun xatirən,
Bir baxış yetər ki, içim dağlana.
Daha inanmıram, çətin düzələ,
Bu ürək birinə çətin bağlana.
✍️ Bəxtiyar Nemətli Şeirinin Bədii Təhlili:
Bəxtiyar Nemətlinin “Vaxtsız Ayrılıq” şeiri dərin emosional qatlarla toxunmuş, qəlbin incə tellərini üzən, həm də insan təcrübəsinin universal həqiqətlərinə işıq salan bir əsərdir. Şeir, başlıca olaraq, ayrılığın acısını, həsrətin dərinliyini və insan ruhunun zərifliyini poetik bir lənət kimi təsvir edir. Şeirdə zamanın sürətinə, ömrün tez keçməsinə və gözlənilməz itkilərə diqqət çəkilir:
“Nə tez vərəqləyib, nə tez oxuyub,
Bir ömür kitabın nə tez bağladın?” misralarında həyatın ani keçişini və insanın buna hazırlıqsızlığını duyuruq. Burada “kitab” metaforu ömürlə bağlanır, oxuyub qurtardığımız və birdən bitən həyatın simvolu kimi təqdim edilir.
İkinci bənddə poetik obrazlar vasitəsilə ağrının fiziki və emosional təsirləri vurğulanır:
“Ağrının əlindən aciz qaldı söz, Göz yaşı içində boğuldu yanaq.” Burada sözlərin acının qarşısında təsirsizliyi, duyğuların isə göz yaşları ilə ifadə olunması təsirli bir bədii vasitədir. “Könül qapısına bir qıfıl asıb,
Ürəyə daş basdın, susdu dil-dodaq” misralarında isə insanın emosional qorunma instinkti, acıya qarşı çəkilən qapılar, ifadəsiz qalan duyğular poetik şəkildə canlandırılır.
Üçüncü bənd, şeirin əsas emosional mərkəzini təşkil edir; itkinin gətirdiyi boşluq, sənsizlik və üşüyən ruh obrazları vasitəsilə ifadə olunur:
“Sənin sükutundu indi bu axşam, Ruhumu üşüdən qəmdir, kədərdir.”
Burada həm də şairin səssizliyə və təkliyə verdiyi mənəvi yük hiss olunur, gözlərin dolması isə duyğuların artıq ifadə olunamaz olduğunu göstərir.
Dördüncü bənddə yuxu və xəyal vasitəsilə həsrət mövzusu dərinləşir.
“Gecənin sinəsi dolsa səninlə,
Xəyalın yuxumdan gəlib keçərmi?” misraları xəyali dialoqu təsvir edir və oxucunu hisslərin iç dünyasına çəkir. Ayrılıq və sevgi arasındakı bu qeyri-müəyyənlik, insanın ruhi sarsıntısını ön plana çıxarır.
Beşinci bənddə müəllif ayrılığın yaratdığı daxili yükü ümumiləşdirir:
“Ayrılıq nə varsa, yığmış içimə, Əvvəli sükutdur, sonu bir ahdır.”
Burada sükut və ah arasında qurulan poetik qarşıdurma, insanın duyğusal prosesini dramatik şəkildə göstərir. Qəlb qırmağın həyatdakı ağırlığı isə etik-mənəvi perspektivdən təqdim olunur:
“Qəlb qırmaq həyatda böyük günahdır.”
Şeirin son bəndində keçmişin xatirələrinin təsiri və qəlbin birinə bağlana bilməməsi üzərində dayanılır: “Keçmişdən boylanar solğun xatirən,
Bir baxış yetər ki, içim dağlana.” Burada xatirələr həm təskinlik, həm də acı mənbəyi kimi işlədilir. Ürəyin birinə bağlana bilməməsi isə sevgi və həyat təcrübəsinin mürəkkəbliyini vurğulayır.
Bəxtiyar Nemətlinin bu şeirində istifadə etdiyi metaforlar, simvollar və emosional ton oxucuya yalnız ayrılığın kədərini deyil, həm də insan ruhunun incə, zərif və mürəkkəb təbiətini hiss etdirir. Şeir həm fərdi, həm də universal bir təcrübəni əhatə edir; ayrılıq və həsrət mövzusu vasitəsilə həyatın tez keçən, lakin dərin təsirli anlarını poetik bir dildə əks etdirir. Nəticə etibarilə, “Vaxtsız Ayrılıq” şeiri həm emosional təsir gücü, həm də estetik bədii strukturu ilə oxucunu düşünməyə və hiss etməyə sövq edən bir şeirdir.
✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi.
Filoloq. Ədəbi təhlil-tənqidçi. Şair-publisist.
21.10.2025
