MÜSTƏQİL
(Hicablı olduğuna görə mötəbər bir yığıncağa buraxılmayan ziyalı
qadına həsr edirəm)
Örpəyi at, ay qız, zaman başqadır,
Hər tərəfdə musiqidir, mahnıdır
Sənin halın məni vallah ağrıdır
Bu ğörkəmdə heç kəs sevməz səni,
bil,
Qısalt uzun donunu,ol müstəqil…..
Avropaya üzv olmuşuq, bilirsən?
Natoya da hazırıq biz, görürsən?
Köhnəliyi niyə bəs, gəzdirirsən?
Sənə əhsən deməyəcək, kimsə bil,
Ol bəzmdə, keyf elə,sən müstəqil….
Neynəyirsən,qarmonu, balabanı,
Atmışam mən moddan düşən zurnanı
Sevirik biz “Elton Con”tək dayını
Onun kimi bizdə də var “Ulduz bil,
Kim nə deyir, müstəqilik, müstəqil…
Siyah teli təngənəfəs saxlama,
Ağ buxağa qara kəfən bağlama
Mərmər kimi sinəni aç, dağlama
Onda günün keçəcəkdir əla, bil,
Repi dinlə, viskini iç müstəqil….
Bir gül ilə bahar olmaz deyirlər,
Çoxları da qınayırlar, gülürlər
Bəziləri məsləhət də verirlər
Tök daşları ətəyindən , onu bil,
Vəzifədə olacaqsan müstəqil…
Cəhd eyləyən çarıq yırtar, amandır!
Kim necədir, hamıya xub bəyandır
Bu dünyamız nə qarışıq zamandır,
Qız ananı bəyənməyir, daha bil,
Gəlin deyir olmuşam mən müstəqil..
Demək olmur hər sözü hər ötənə,
Zər həsrətdir indi öz zərgərinə
Mis satılır, saf qızılın yerinə
Məsləhətim sənə budur,özün bil,
İstəyirsən olma, ya ol müstəqil….
Solmaz Məmmədova
09 noyabr 2007-ci il
“Region Səs”
TƏHLİLİ:
“Müstəqil” – ZAMANLA ZİDDİYYƏTİN poetik etirafı
Solmaz Məmmədovanın “Müstəqil” adlı şeiri, müasirliklə ənənə arasında qalan bir cəmiyyətin, daha doğrusu bir qadının faciəsini əks etdirir. Əsər hicablı bir ziyalı qadının simasında həm fərdi, həm ictimai, həm də mədəni sıxıntıları ön plana çıxarır. Şairə bu şeiri ilə müstəqillik anlayışını ironik şəkildə sorğulayır və oxucunu bu anlayışın dərin qatları üzərində düşünməyə vadar edir.
Əvvəlcə qeyd etmək lazımdır ki, şeir zahirdə bir çağırışla başlayır:
“Örpəyi at, ay qız, zaman başqadır.” Bu misra ilə müəllif sanki cəmiyyətin səsini – daha doğrusu, modernlik adı altında formalaşan basqıları səsləndirir. Lakin burada diqqətçəkən məqam, müəllifin bu fikirlərlə razılaşmamasıdır. Şeirdə bir-birinin ardınca gələn ironiya yüklü tövsiyələr – “Qısalt uzun donunu”, “Repi dinlə, viskini iç” kimi misralar – gerçək bir çağırışdan çox, tənqidi bir baxışın ifadəsidir.
Şeirdə müstəqillik ideyası sadəcə siyasi anlamda deyil, qadın azadlığı və şəxsiyyətin öz dəyərlərinə sahib çıxması prizmasından da dəyərləndirilir. Avropalaşma və Qərb meyilləri ilə formalaşan yeni həyat tərzi, müəllifin poetik iradına tuş gəlir. Müəllif sual edir: görəsən müstəqillik doğrudanmı dəyərlərin inkarı, kiminsə bəyənməsini qazanmaq üçün özünü dəyişməkdir?
Solmaz Məmmədova, klassik poeziyada görməyə öyrəşdiyimiz sadə, aydın və təsirli dilindən istifadə edərək, oxucu ilə emosional bağ qurmağı bacarır. “Qız ananı bəyənməyir, daha bil,
Gəlin deyir olmuşam mən müstəqil” misralarında təkcə bir ailənin deyil, bütöv bir cəmiyyətin mənəvi parçalanması əks olunur.
Şeirin sonunda müəllifin sanki əllərini kənara çəkərək dediyi “İstəyirsən, olma, ya ol müstəqil…” misrası, ironiyanın zirvəsidir. Burada həm ümidsizlik, həm də acı bir realizm hiss olunur. Bu, şairənin öz mövqeyindən vaz keçməsi deyil, əksinə, cəmiyyətin gələcəyi ilə bağlı narahatlığını açıq şəkildə ifadə etməsidir.
Nəticə olaraq, “Müstəqil” şeiri müasir Azərbaycan qadınının kimlik mübarizəsinə, ictimai gözləntilərlə şəxsi dəyərlər arasında qaldığı dilemmasına işıq tutur. Bu şeir, həqiqi müstəqilliyin nə olduğunu sorğulayan və bizi hazırkı “azadlıq” anlayışının mahiyyətini yenidən düşünməyə sövq edən təsirli bir poetik etirazdır.
✍🏻Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Ədəbi tənqid və təhlilçi. Şair.
03.08.2025
