ƏBƏDİ DÖNƏYDİ…
Əbədi dönəydi qışımız yaza,
Açılsın səhəri xeyrə gecənin.
Fələk vurub dağı çox sinəmizə,
Çirkabına batdıq biz də dünənin,
Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?!
Çoxu geyib mələk donu əyninə,
Əməldə sözünün gedir əksinə.
Vardı hələ duran haqqın qəsdinə,
Arzular bizimdir, həyat özgənin,
Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?!
Hərənin qəlbində asılıb dərdi,
Axı həyatda da var zülmün həddi.
Niyə ömrümüzə sərt külək əsdi?!
Hər yerdə azırıq yolu, döngəni,
Kökü kəsilərmi nifrərin, kinin?!
Hər kəs üçün sərtdi fələyin üzü,
Dünyanın çəp gözü görür gücsüzü.
Nankor, biganədir həyatın özü,
Çəkirik dərdini, hələ köhnənin,
Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?!
Qəlbdədir yaralar dərindən dərin,
Xeyrindən çox gördük dünyanın şərin.
Yoxdur ruhumuzun oynada ətrin,
Gəzir çiyinlərdə dərdi hərənin,
Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?!
Ağayev Burhan. 14.10.2024
TƏHLİLİ:
Ağayev Burhanın “Əbədi dönəydi…” adlı şeiri dərin mənəvi sarsıntılar, ictimai narazılıqlar və insan ruhunun təlatümləri fonunda yazılmış güclü bir poetik şeirdir. Şair zamanın ədalətsizliyini, insanlığın ikiüzlülüyünü və nifrətin kök salmış hökmranlığını qələmə alaraq, oxucunu həyatın qaranlıq üzünə baxmağa məcbur edir.
Zaman və mövsümlərin metaforası
şeirin ilk misrasında – “Əbədi dönəydi qışımız yaza” – ifadə olunan arzu, ümidsiz bir gözlənti ilə doludur. Qış – soyuq, çətin və mənəvi qaranlıq bir dövr kimi təqdim olunur. Bunun yaza çevrilməsi isə həyatdakı müsbət dəyişiklik, ədalətin və işığın qayıdışı kimi anlaşılır. Bu metafora boyunca şair bir ümidi canlı tutur: keçmişin çirkabından çıxış mümkündürmü?
İkiüzlülük və sosial ədalətsizlik
“Çoxu geyib mələk donu əyninə,
Əməldə sözünün gedir əksinə.” – bu misralar cəmiyyətin riyakarlığını tənqid edir. Söz və əməl arasında uçurum yaranıb. İkiüzlü insan obrazı burada yalnız fərdi deyil, ümumilikdə sistemli bir yalanın təmsilidir. Bu ironik yanaşma oxucunu düşündürür: doğrunun meyarı nədir?
Dərdin ümumiliyi və ruhun yorğunluğu
Şair hər kəsin çiyinlərində bir dərd daşıdığını bildirir:
“Gəzir çiyinlərdə dərdi hərənin”
Bu dərdlər tək-tək insanların deyil, bütün cəmiyyətin yüküdür. Zamanın sərt üzü, həyatın nankorluğu, insanların biganəliyi poetik dildə qlobal və zamansız bir problemin bədii ifadəsidir. Müəllifin sualı isə dövrün içində donub qalır:
“Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?”
Şeirin hər bəndi eyni misra ilə – “Kökü kəsilərmi nifrətin, kinin?” – bitir. Bu refrendə bənzər təkrarlama, şeirin ritmini gücləndirir və əsas mövzunu dərinləşdirir. Sözlərin səmimiyyəti, xalq danışıq tərzinə yaxınlığı, şairin hisslərini oxucuya daha güclü ötürür. Bu şeir təbii axıcılığı ilə diqqət çəkir.
Ağayev Burhanın bu şeiri təkcə bir şeir deyil, həm də bir fəryaddır. Burada insanın daxili yanğısı, dünyaya, insanlara və taleyə qarşı üsyanı açıq şəkildə hiss olunur.
“Əbədi dönəydi…” – bir arzunun ifadəsidir. Şair istər ki, nifrətin, kinin, yalanın kökü kəsilsin. Lakin eyni zamanda o, bunun nə qədər çətin, bəlkə də mümkünsüz olduğunu da anlayır.
Bu şeir, zamandan, cəmiyyətdən və insan ruhundan danışan güclü poetik mesajdır. Oxucuya təkcə ədəbiyyat zövqü deyil, həm də vicdan sorğusu yaşadır.
✍Sevil Azadqızı
Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi tənqid və təhlilçi.
