QƏLBİN SƏSSİZ FƏRYADI - Sevil AZADQIZI yazdı

(Ön Söz)

Saqif Qaratorpaq, Azərbaycan poeziyasının müasir səhnəsində həm ənənəvi, həm də çağdaş istiqamətləri ustalıqla birləşdirən nadir şairlərdəndir.

Onun yaradıcılığı sözün həqiqi mənasında daxili duyğuların ifadəsinə həsr olunub. Hər misrası oxucunun qəlbinə toxunmaq, ruhunu silkələmək gücünə malikdir. Qaratorpaq həm klassik poeziyanın forma qaydalarına sadiq qalır, həm də sərbəst şeir texnikalarını ustalıqla istifadə edərək oxucusunu yeniliklərlə qarşılayır. Onun şeirlərində vətən, sevgi, həsrət, ayrılıq, insanın daxili aləmi və həyatın fəlsəfi sualları bir-birinə incəliklə toxunur. Bu mövzular onun şeirində yalnız söz oyunu və bəzək funksiyasını daşımır, onlar oxucunun ruhuna sirr və dərinlik qatır.

Saqif Qaratorpaq şair kimi həm şəxsi, həm də ümumbəşəri duyğuların ifadəçisidir. Onun hər misrası bir sükut, bir xatirə, bir həsrət damlasıdır ki, oxucuya həyatın incəliklərini göstərir.

Şairin qələmə aldığı “Arzular” şeirindən aşağıdakı misranın təhlilinə nəzər salaq:

Baxışımı üşütsün dağların qarı,

könlümdə ləpələnsin dənizin suları.

Bu misralar poetik olaraq təbiət obrazlarını insan hisslərinə birbaşa bağlayır. “Dağların qarı” gözlərin soyuqluğunu, “dənizin suları” isə könülün içində dalğalanan duyğuları simvolizə edir. Qaratorpaq burada təbiət və insan ruhunu harmonik birləşdirərək oxucuya həm vizual, həm də emosional təsir yaradır. Misraların ritmi və ahəngi şeirin ümumi meditativ, xəyali ruhunu gücləndirir.

Saqif Qaratorpağın dil və ifadə xüsusiyyətləri onun şeirini digər müasir şairlərdən fərqləndirir. O, sözləri seçərkən onların çəkisinə, ritminə və mənasına diqqət yetirir, hər misrada sanki bir musiqi alətinin notlarını çalar kimi incəliklə işləyir. Onun poetik dünyasında həm xalq ədəbiyyatının köklü ənənələri, qoşma, təcnis, gəraylı kimi formalar, həm də müasir poetik texnikalar və simvolizm elementi qarışır. Bu qarışım onun yaradıcılığını həm zəngin, həm də oxucu üçün əlçatan edir. Şeirlərində həm sevgi ilə dolu nəfis duyğular, həm də ayrılıq və həsrətin kədəri öz əksini tapır. Oxucu onun sözlərinə hər zaman həm səmimi, həm də düşündürücü hisslərlə yanaşır. Qaratorpaq şair kimi həyatın incə gözəlliklərini, insanın iç dünyasının sirlərini, ruhun qaranlıq və işıqlı məqamlarını söz vasitəsilə açır. Onun şeirlərində zamanın və məkanın sərhədləri sanki itir. Oxucu hər misrada həm keçmişin xatirəsinə, həm də gələcəyin ümidinə toxunur. İndi isə şairin

“Sən hələ bilmirsən” şeirindən aşağıdakı bənddin təhlilinə diqqət yetirək:

Sən hələ bilmirsən, necə əzabdı,

Misra-misra ölüb, söz-söz doğulmaq.

Dağıdıb qanını neçə tikana,

Torpağa qarışıb, güldə yox olmaq.

Bu bənddə şair insanın içindəki görünməyən ağrını ən ağır və yığcam metaforalarla ifadə edir. “Misra-misra ölüb, söz-söz doğulmaq” ifadəsi həm yaradıcılığın, həm də sevginin gətirdiyi ruh yanğısını göstərir. Tikanlara qan vermək hisslər uğrunda çəkilən acının rəmzidir. “Torpağa qarışıb, güldə yox olmaq” isə bu əzabın çox vaxt nəticəsiz, görünməz və içə qapanmış bir ağrıya çevrildiyini vurğulayır. Bu bənd bütövlükdə insanın sakit, amma dərin daxili yanğısını açır.

Şairin yaradıcılığında diqqəti çəkən başqa bir cəhət onun sosial və mənəvi məsələlərə toxunmasıdır. Qaratorpaq yalnız şəxsi duyğuların ifadəsi ilə kifayətlənmir, həm də insanın mənəvi aləmindəki problemləri, cəmiyyətin sosial vəziyyətini və milli dəyərlərin qorunmasını şeir vasitəsilə çatdırır. Bu baxımdan onun şeirləri həm fərdi, həm də ümumbəşəri mesajlarla doludur. Onun kitabları, “6 saatlıq sükut”, “Bəlkə belə yaxşıdır” və başqaları, onun poetik dünyasını oxucuya açır və hər bir şeirində ruhun müxtəlif çalarlarını hiss etdirir. Onun yaradıcılığında aşağıdakı şeirləri daha çox diqqət çəkəndir: “Etiraf”,

“Yağmurlu havalar”,

“Sol tərəfim”,

“Qış nağılı”,

“Ömrün qürubu”,

“Köç”,

“Durna”,

“Havalı anlar”,

“Axtardığın adam”,

“Sevgi limanı”,

“Mən sənə inanmışdım”,

“Sən hələ bilmirsən”,

“Arzular”,

“Dəniz sevdası”,

“Tənha Adamlar”… Qaratorpaq, şair kimi yalnız söz vasitəsilə deyil, həm də poeziyanın musiqi ilə birləşdirilmiş formalarında özünü ifadə edir. Onun bəstələnmiş şeirləri duyğuların ritmini oxucuya və dinləyiciyə çatdırır. Şairin “Mən sənə inanmışdım” şeirindən aşağıdakı bəndi nəzərdən keçirək:

Uzanıb gözlərimin altındakı kölgələr,

Çat düşüb üzümdəki təbəssümə dünəndən.

Daha bir əl də yoxdu, yıxılanda tutmağa,

Daha umub-küsmərəm nə kimsədən, nə səndən.

Bu bənddə şairin daxili tənha qalmışlığı, xəyal qırıqlığının insana çöktürdüyü yorğunluq və sükut təsvir olunur. “Gözaltı kölgələr”, “çat düşmüş təbəssüm” kimi obrazlar sevginin gətirdiyi yorğunluğun üzə və ruh halına hopduğunu göstərir. Artıq dayanacaq, dayaq olacaq “əl” yoxdur və lirik qəhrəman həm insanlardan, həm də sevdiyindən ummağı dayandırmışdır. Bu bənd ümidsizliyin sakit, qəbul edən bir kədərini ifadə edir.

Saqif Qaratorpaq həm də ədəbi məclislərdə, poeziya görüşlərində fəal iştirak edir, çıxışları ilə dinləyiciləri düşündürür, ruhlandırır. Onun yaradıcılığı yalnız ədəbi sənət nümunəsi deyil, həm də insanın mənəvi dünyasına açılan pəncərədir. Qaratorpağın şeirlərində söz, yalnız ifadə vasitəsi deyil. O, həyatın özü, qəlbin çırpıntısı, ruhun sükutla danışan dili kimi görünür. Şairin dili sadə, lakin dərin, obrazlı və poetikdir. O, sözün qüdrətini, ruhun səsini və həyatın mənasını oxucuya incəliklə çatdırır. Qaratorpaq şeirlərində həm insanın fərdi dünyasını, həm də cəmiyyətin ümumi problemlərini, milli və mənəvi dəyərləri bir araya gətirərək, oxucuda həm duyğu, həm də düşüncə zənginliyi yaradır.

Şairin “Orda sən sus, burda mən…” şeirində aşağıdakı bənddə baxaq:

Ayağını sürüyür,

Asta-asta buludlar.

Baharın göz yaşından,

Sırğa taxıb göy otlar.

Bu bənddə təbiət obrazları lirik qəhrəmanın daxili sükutunu və həsrətini simvolizə edir. Buludların “ayağını sürüməsi” zamanın ağır axışını, ümidsiz gözləntini ifadə edir. Baharın “göz yaşı” ilə yaşarmış otların “sırğa” kimi təsviri həm kədəri, həm də gözəlliyin içindəki acını göstərir. Şair təbiəti insan ruhunun aynasına çevirərək həsrətin sakit, yaralı poetikasını yaradır.

Beləliklə, Saqif Qaratorpaq Azərbaycan poeziyasında həm ənənəyə bağlı, həm də yenilikçi bir şair kimi öz yerini qoruyur. Onun yaradıcılığı yalnız söz sənəti ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda oxucunu düşünməyə, hiss etməyə və yaşadığı dünyaya daha dərindən baxmağa dəvət edir. Qaratorpağın şeirləri həyatın mənasını, insanın daxili aləmini və milli dəyərlərin əhəmiyyətini təcəssüm etdirir. Onun şeirləri bir tərəfdən səmimi, bir tərəfdən dərindir. Oxucuya həm emosional, həm də intellektual zənginlik bəxş edir. Bu səbəbdən Saqif Qaratorpaq yalnız müasir Azərbaycan ədəbiyyatının deyil, həm də oxucuların qəlbində iz qoyan, dərin və zəngin poetik dünyaya sahib bir sənətkardır. Onun yaradıcılığı zaman keçdikcə daha geniş oxucu kütləsi tərəfindən qiymətləndirilir və onun sözləri uzun illər boyunca insanların ruhuna işıq saçmağa davam edəcək.

Xoş halımıza ki Sizin poeziyanızdan bəhs edən “SÜKUTUN AĞRISI” adlı (Ədəbi təhlillər), növbəti 7-ci kitabıma müəlliflik hüququ qazandım.

Uğurlar olsun həmişə, dəyərli ziyalımız Saqif müəllim!

Sevil Azadqızı