Mirvarid DİLBAZİ: Həzin səslim, xoş nəfəslim, Yetişməzmi xəzan fəslim?!

Bu gün görkəmli şair və tərcüməçi Mirvarid Dilbazinin (1912–2001) anadan olduğu gündür. Müstəqil.Az Ədəbi təhlilçi və tənqidçi, ŞairSevil Azadqızının Mirvarid xanımın “Yetişməzmi xəzan fəslim?!” şeirinin təhlilini təqdim edir

Güləm, sənsiz xəzan olsam,
Şənəm, mən bağrı qan olsam,
Mehəm, dönsəm, tufan olsam,
Həzin səslim, xoş nəfəslim,
Yetişməzmi xəzan fəslim?!

Odam, sönsəm, külə dönsəm,
Alovam, parlayıb sönsəm
Asan sussam, çətin dinsəm,
Həzin səslim, xoş nəfəslim,
Yetişməzmi xəzan fəslim?!

Var idin, var idim mən də.
Çiçəkləndin, işıq, sən də,
İşığım, günəşim, nurum
Sözü düz, qəlbi büllurum,
Həzin səslim, xoş nəfəslim,
Gəlsən, gələr bahar fəslim!…

Mirvarid Dilbazi

TƏHLİLİ:

Azərbaycan poeziyasının görkəmli simalarından biri olan Mirvarid Dilbazi, XX əsr ədəbiyyatında qadın səsinin, duyğuların, milli kimliyin və bədii ifadənin mükəmməl vəhdətini yaradan nadir şəxsiyyətlərdəndir. Onun şeirləri həm poetik gözəlliyi, həm də emosional dərinliyi ilə oxucunu düşündürür, qəlbinin dərinliklərinə enməyə vadar edir. “Güləm, sənsiz xəzan olsam…” misrası ilə başlayan bu şeir, təkcə bir sevgi etirafı deyil, eyni zamanda varlığın, həyatın, təbiətin və qadın duyğusunun fəlsəfi ifadəsidir.
Şeirdə şairə təbiətin obrazları – gül, meh, od, alov, kül, tufan, xəzan, bahar – vasitəsilə insan hisslərini poetik dildə çatdırır. Bu obrazlar həm daxili aləmin, həm də həyatın keçiciliyinin simvoludur. Gül və bahar kimi simvollar sevgi və həyatın gözəlliyini ifadə edirsə, xəzan, kül, tufan kimi sözlər ayrılığı, kədəri və yoxluğu təmsil edir.
Mirvarid Dilbazi bu şeirdə qadın həssaslığını, sevgi qarşısında zəif görünən, lakin daxilən güclü bir obrazı yaradır. “Var idin, var idim mən də” misrası ilə şairə sevilənin yoxluğunun onun varlığını necə dərin şəkildə təsir etdiyini göstərir. Burada sevgi sadəcə hiss deyil, bir həyat qüvvəsi, bir mövcudluq səbəbi kimi təqdim olunur.
Dilbazi şeirində qətiyyətlə bildirir ki, sevilən şəxs baharın timsalında təkrar gəlsə, qışın qaranlığı, xəzanın soyluğu yox olar. Bu poetik dillə ifadə olunmuş ümiddir – ən ümidsiz anlarda belə sevginin, istiliyin, işığın qayıda biləcəyinə inam.
Şeirin əsas gücü onun sadə, lakin dərin poetik quruluşundadır. Təkrar olunan “Həzin səslim, xoş nəfəslim, yetişməzmi xəzan fəslim?!” misraları bir növ dua, yalvarış, səsli düşüncə kimidir. Bu təkrarlar oxucunu düşündürməyə, şeirin ritmik axarını izləməyə və poetik emosiya ilə özünü eyniləşdirməyə vadar edir.
Bu misralar sanki bir qadının həyat, sevgi və öz varlığı üzərində etdiyi səssiz mühakimədir. O, öz alovlu duyğularına baxmayaraq, həm də sükunətdə, gözləmədə, səbrdə yaşamağı bacarır. Elə bu səbəbdən Mirvarid Dilbazinin şeirləri həm klassik ənənəni, həm də müasir duyğunu özündə birləşdirir.
Mirvarid Dilbazinin bu şeiri təkcə sevginin ifadəsi deyil, qadın ruhunun, təbiətlə harmoniyanın və daxili aləmin poetik tablosudur. Bu misralar onun yalnız şair yox, eyni zamanda dərin hissiyyatlı bir qadın və incə müşahidəçi olduğunu sübut edir. Bu gün onun doğum günündə belə bir şeirlə onu anmaq, onun bədii irsinin hələ də nə qədər canlı və dəyərli olduğunu göstərir.
Ruhu şad, məkanı cənnət olsun!