Hər yolun sonunda bir uçurum var ,
Düşdünsə , çıxmağa divarlar olmur .
Gedirsən , boşluqdu görürsən hər yer ,
Əlini atmağa kənarlar olmur .
Min diqqət gərək bir sözü seçməyə ,
Eşq odu yananda baxmır heç nəyə ,
Həsrət bir dənizdir , üzüb keçməyə
Orda yelkən sınıb , avarlar olmur .
Yalnız eşqdir açan min illik donu ,
Eşq getsə , çatacaq ürəyin sonu ,
Bir ömür işlədib yoruruq onu ,
Kim deyir , ürəkdə qabarlar olmur ?…
Bəxtiyar Əliyar
TƏHLİLİ:
Bəxtiyar Əliyarın bu şeiri oxucunu insanın daxili dünyasına, onun yaşadığı psixoloji təlatümlərə və duyğusal sarsıntılara aparır. Şair, həyat yolunu bir metafora çevirərək, bu yolun sonunda mütləq bir uçurumun dayandığını vurğulayır. Bu uçurum həm fiziki deyil, həm də mənəvi məhvolmanı simvolizə edir. Həyatda düşmək asandır, ancaq oradan çıxmaq üçün “divarların olmaması” ifadəsi ilə ümidsizliyin və çıxılmazlığın altı cızılır.
İkinci misra birinci bənddəki ümidsizlik təsvirini daha da gücləndirir: “Gedirsən, boşluqdu, görürsən hər yer”. Burada insanın haraya getsə də qarşılaşdığı boşluq – mənəvi boşluq və həyatsızlıq – həyatın mənasızlığı kimi təqdim olunur. “Əlini atmağa kənarlar olmur” – ifadəsi insanın tutunacaq, ümid bağlayacaq heç bir dayaq nöqtəsi tapa bilməməsi ilə bağlı dərin bir sarsıntını göstərir.
İkinci bənddə şair bizi dilin və eşqin qarşılıqlı əlaqəsinə yönəldir. “Min diqqət gərək bir sözü seçməyə” – misrası, dilin və sözün məsuliyyətini vurğulayır. Amma maraqlıdır ki, bu nə qədər vacib olsa da, eşq gəldikdə, artıq heç bir qanun, qayda işləmir. “Eşq odu yananda baxmır heç nəyə” – deyərək şair eşqin irrasional, hər şeyi yandıran gücünü göstərir. Bu odu sanki insan idarə etmir – o, gəlir, yandırır və keçir.
“Orda yelkən sınıb, avarlar olmur” misrası isə tənhalığın və həsrətin poetik təsviridir. Həsrət bir dənizdir – bu da təbii ki, keçilməsi çətin bir məkandır. Lakin bu dənizdə nə yelkən var, nə də avar. Yəni bu həsrətdən qurtuluş ümidsiz görünür. Bu, sevginin yoxluğunda yaranan dərin daxili boşluğu simvollaşdırır.
Sonuncu bənddə şair eşqin gücünü və həyatın bütün emosional yükünü daşıyan ürəyi ön plana çıxarır. “Yalnız eşqdir açan min illik donu” – deyir şair, yəni insanın daxilindəki donmuş hissləri, duyğuları məhz eşq oyada bilir. Eşq getsə, “ürəyin sonu” çatır – bu isə həyatın mənasızlaşması, daxili ölümlə üz-üzə qalmaq deməkdir. Şeirin kulminasiya nöqtəsi “Kim deyir, ürəkdə qabarlar olmur?” misrasıdır. Bəxtiyar Əliyar burada həm fiziki, həm də mənəvi yorğunluğu “qabar” metaforası ilə ifadə edir. Bu, həyat boyu yaşanan hisslərin – sevginin, acının, həsrətin ürəkdə buraxdığı izlərdir.
Bu şeir dərin fəlsəfi və psixoloji qatlara malikdir. Bəxtiyar Əliyar burada insanın ruh halını, daxili boşluğunu, eşqin və həsrətin həyatdakı rolunu yüksək bədii dillə çatdırır. Onun poetik ifadələri oxucuda empatiya yaradır, bizi öz daxili aləmimizə baxmağa vadar edir. Şeir, həyatın bəzən nə qədər çıxılmaz, sevginin nə qədər yandırıcı, və ürəyin nə qədər yorucu bir yük daşıdığını poetik dillə dilə gətirir.
Uğurlar olsun həmişə, Bəxtiyar müəllim!
✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi təhlilçi və tənqidçi. Şair.
18.08.2025
