Əxlaq, insanın daxili aləminin ən incə səsi, sanki kainatın səssiz himnidir. O, heç vaxt qışqırmaz, amma hər zaman hərəkətləri yönləndirir, insanı doğru ilə yanlışı ayırmağa vadar edir.
İnsan yalnız qanunlarla və qaydalarla idarə olunsa da, əxlaq onun hərəkətlərinə daxildən istiqamət verir, vicdanın işığı ilə yol göstərir. Əxlaqın varlığı olmadan insanlar arasında hörmət və inam sarsılar, cəmiyyətin təməli kövrək olar, münasibətlər səthi və mənasızlaşar. İnsan öz qəlbində dürüst, mərhəmətli və vicdanlı olduqda, onun hər sözü və hər hərəkəti bu səssiz himnin melodiyasını əks etdirir, ətrafındakı dünyaya nur salır və səmimiyyət rüzgarını əsdirir.
Əxlaq, təkcə fərdin davranışını deyil, bütün cəmiyyətin ruhunu formalaşdırır, insanın həyatına mənəvi zənginlik gətirir. O, insanı yalnız öz maraqlarını düşünməkdən çəkindirir, başqalarının haqqına hörmət göstərməyi öyrədir və insan münasibətlərinə sülh, sevgi və anlayış toxumları səpir. Əxlaqın gücü görkəmli nitqlərdə deyil, sadə və səmimi hərəkətlərdə, başqasına göstərilən kiçik şəfqət və anlayışlarda gizlidir. Gündəlik həyatda başqasına uzadılan bir kömək, dürüstlükdən kənara çıxmamaq, sözündə durmaq, paylaşmaq və ətrafdakıların sevinci ilə sevinmək əxlaqın görünməyən səsi ilə həyata keçirilən səssiz himnin notlarıdır.
Əxlaqın işığı altında insan, yalnız öz mənafeyi üçün deyil, başqalarının xoşbəxtliyi üçün də addımlar atır, ədalətin və sevginin təcəssümü olur. Bu işıq insanın şəxsiyyətini formalaşdırır, onun cəmiyyət içində nüfuzunu artırır və ətrafındakıların da ruhunu zənginləşdirir. Əxlaq, həmçinin insanı səhvlərindən dərs çıxarmağa, qürur və eqodan uzaq durmağa, başqalarına qarşı anlayış və mərhəmət göstərməyə vadar edir. Bu səbəbdən əxlaq təkcə fərdin deyil, bütün cəmiyyətin inkişafının və rifahının təməlidir.
Əxlaq həm də insanın zamanla mübarizəsinin, çətinliklər qarşısında möhkəm dayanmasının göstəricisidir. O, insanı həyatda istiqamətdən sapmaqdan çəkindirir, sınaqlar qarşısında səbrli və qətiyyətli olmağa sövq edir. Hər bir mərhəmətli addım, hər bir dürüst qərar, hər bir səmimi söz əxlaqın dərin təsirinin nəticəsidir və bu təsir zamanla toplumun ruhunu daşıyan görünməz bir ip kimi hər kəsi bir-birinə bağlayır.
Beləliklə, əxlaq insanın içində səslənən səssiz, lakin əvəzsiz himndir. Onu dinləyənlər həyatın dərin mənasını anlar, dünyaya qarşı məsuliyyətini dərk edər və insanlıq şüurunun əsl nurunu hiss edər. İnsan əxlaqın verdiyi istiqamət ilə yaşadıqca, həm öz ruhunu zənginləşdirir, həm də ətrafındakıların həyatına işıq gətirir. Əxlaqın səssiz himni, insanın hər bir hərəkətində, hər bir sözündə, hər bir düşüncəsində əks olunur və insanlığı daha dərin, daha mənalı və daha gözəl edir. Hər bir fərd bu himni qulaqardına vurduqda, həyatın mənası itir, amma əxlaqın səsi eşidildikcə, insanlıq hər zaman təzə, saf və müqəddəs qalır.
✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi.
Filoloq. Ədəbi təhlil-tənqidçi. Publisist-şair.
18.10.2025
