Ən gözəl şeiri durnalar yazır, Yazır göy üzünə lələkləriylə - Faiq Hüsenybəyl

ƏN GÖZƏL ŞEİR

Göz açdım dünyaya, Tanrını gördüm,
Sağında-solunda mələkləriylə.
Mələklər baş qoyub Tanrı yolunda,
Səcdəyə gedirdi ürəkləriylə.

Çatdım min arzuya-diləyə o gün,
Təşəkkür elədim mələyə o gün.
Dekabr işlədi iliyə o gün,
Qışın yağışıyla, küləkləriylə.

Tanrı əmr elədi: “Şam kimi yansın,
Bəsirət gözünü açın, oyansın.
Özü öz ayağı üstə dayansın,
Qazansın əliylə, biləkləriylə.

Taleyi söz olsun mindən birində,
Bir eşqə ucalsın hər əsərində.
Sınağa çəkilsin ümid yerində,
Şirin arzuları-diləkləriylə”.

Dedilər, od olma, yanma, alışma,
Olub keçənlərə belə qarışma…
Hər addım başında çıxdı qarşıma,
Düşman hiylələri-kələkləriylə.

Yaradan yaradır, yara yar yazır,
Payıza yağışlar, qışa qar yazır.
Ən gözəl şeiri durnalar yazır,
Yazır göy üzünə lələkləriylə.

Faiq Hüsenybəyli

TƏHLİLİ:

Faiq Hüsenybəylinin “Ən Gözəl Şeir” adlı poetik nümunəsi, insanın Tanrı ilə ilk qovuşmasını, həyat yolunda keçdiyi sınaqları və poeziyanın ilahi qaynaqlarını fəlsəfi dərinliklə əks etdirən təsirli bir lirika nümunəsidir. Bu şeirdə həm bəşəri duyğular, həm ilahi təqdir, həm də insanın mənəvi və əxlaqi yolçuluğu poeziya vasitəsilə təqdim olunur.
Şeirin ilk bəndində şairin “göz açdığı” an Tanrını görməsi ilə başlanır. Bu, adi fiziki doğuluş yox, mənəvi oyanışın simvoludur:

Göz açdım dünyaya, Tanrını gördüm,
Sağında-solunda mələkləriylə.

Bu misralarda Tanrı obrazı kainatın mərkəzində dayanan, bəşəriyyəti qoruyan və istiqamətləndirən ali bir varlıq kimi təqdim olunur. Mələklərin “baş qoyması”, onların ibadət və itaət içində olması ilahi dünyada sabit nizam və müqəddəsliyin hökm sürdüyünü göstərir.
Şeirin sonrakı bəndlərində insanın həyatla qarşılaşması, ilk arzularının doğulması və şükür hissi vurğulanır. Müəllif Dekabr ayını seçməklə həm təbiətin sərt üzü, həm də insan həyatında soyuq, sınaqlı bir dövrə işarə edir:

Dekabr işlədi iliyə o gün,
Qışın yağışıyla, küləkləriylə.

Bu təsvirlərlə şair bizə bildirir ki, insan həyatı elə ilk gündən sınaqlarla doludur və bu çətinliklər müqəddəs bir imtahanın başlanğıcıdır.
Üçüncü bənddə Tanrının əmri insanı oyatmaq, onu öz gücünə inanmağa və mübarizə aparmağa səsləyir:

Tanrı əmr elədi: ‘Şam kimi yansın,
Bəsirət gözünü açın, oyansın.

Bu misralarda “şam kimi yanmaq” ifadəsi həm işıq saçmaq, həm də fədakarlıqla yaşamaq mənasını verir. Tanrı insana yol göstərir, lakin həmin yolu getmək və ucalmaq insanın öz iradəsinə və “əliylə, biləkləriylə” qazandığına bağlıdır.
Şeirin davamında tale, eşq və ümid anlayışları bir-biri ilə bağlı şəkildə təqdim olunur. Şair tale yazısının yalnız bir “eşqə ucalmaqla” dəyər qazandığını, insanın sınaqlarla cilalandığını vurğulayır. Buradakı eşq, yalnız romantik yox, həm də mənəvi və yaradıcı eşq kimi başa düşülə bilər – bəlkə də poeziyanın özü kimi.

Taleyi söz olsun mindən birində,
Bir eşqə ucalsın hər əsərində.

Beşinci bənddə insanın qarşısına çıxan maneələr, düşmənlərin qurduğu “kələk və hiylələr” təsvir edilir. Bu hissə insani zəiflikləri, çətinlikləri, və ətraf mühitin mənfi təsirlərini ön plana çıxarır:

Hər addım başında çıxdı qarşıma,
Düşman hiylələri-kələkləriylə.

Bu çətinliklər qarşısında dayanmaq, öz yolundan dönməmək – Tanrının əvvəldən insana verdiyi iradə gücünün göstəricisidir.
Sonuncu bənddə müəllif qəfil bir poetik dönüş yaradır. Ən gözəl şeiri yazan nə Tanrı, nə mələk, nə də insan deyil – durnalardır. Bu fikir dərin simvolik məna daşıyır:

Ən gözəl şeiri durnalar yazır,
Yazır göy üzünə lələkləriylə.

Durnalar – təbiətin azad, nizamlı və mənalı varlıqları kimi təqdim olunur. Onlar göylərdə yazdıqları ilə bəlkə də ilahi poeziyanın təbiət formasında təcəssümüdürlər. Burada şairin əsas ideyası yaranır: Ən gözəl şeir – insanın, təbiətin və ilahi nizamın vəhdətindən doğan bir ilhamdır.
Faiq Hüsenybəylinin “Ən Gözəl Şeir” adlı əsəri yalnız şeir deyil, həm də insanın mənəvi doğuluşu, Tanrı ilə qovuşması, mübarizəsi və sonda poeziyaya çevrilən ilahi təfəkkür yoludur. Müəllif şeir vasitəsilə insanın taleyini, iradəsini və yaradıcılığını təqdirə yazılmış müqəddəs bir hekayə kimi təqdim edir. Bu əsər, oxucunu həm düşündürür, həm də ruhən saflaşdırır. Çünki əsl poeziya da məhz budur – insanın Tanrıya, təbiətə və öz mənəviyyatına toxunması.
Uğurlar arzulayıram, əzizimiz Faiq Hüseynbəyli!