Sevil azadqızı yazır
Azərbaycan poeziyasında öz dəst-xətti, ruhu və daxili səmimiyyəti ilə seçilən Əhməd Haqsevər çağdaş poeziyamızın istedadlı nümayəndələrindən biridir. O, ədəbi yaradıcılığa yetkinlik dövründən başlayaraq, illər keçdikcə söz dünyasında daha da püxtələşmiş, oxucuların qəlbində dərin iz buraxmağı bacarmışdır. Ədəbiyyata olan bu bağlılıq, şairin həyatının mənasına çevrilmişdir.
Əhməd Haqsevərin formalaşmasında və inkişafında Lənkəran ədəbi mühitinin mühüm rolu olmuşdur. Bu zəngin və məhsuldar ədəbi mühit, onun yaradıcılığını bəsləmiş, şairə ilham, sözə isə istiqamət vermişdir. Şair həm heca, həm də əruz vəznində yazaraq, klassik ənənə ilə müasir yanaşmanı ustalıqla vəhdətə gətirmişdir. Onun yazdığı şeirlər və qəzəllər dilin axıcılığı, duyğuların dərinliyi və sənətkarlıq baxımından seçilir.
Əhməd Haqsevərin poeziyası ilk gündən oxucular tərəfindən maraqla qarşılanmış, onun qələmindən çıxan şeirlər dövrü mətbuatda öz layiqli yerini tutmuşdur. Ədəbi fəaliyyətinin ilk illərində Lənkəran qəzetində və satirik “Kirpi” jurnalında çap olunan şeirləri ilə tanınmağa başlayan şair, sonrakı dövrdə “Azərbaycan”, “Şəfəq”, “Yurd”, “Ədəbi incilər”, “Məşəl” kimi nüfuzlu ədəbi jurnallarda, eləcə də “Ədəbiyyat”, “İnşaAllahçı”, “Ədalət”, “Savalan”, “Azad qələm” kimi qəzetlərdə mütəmadi çıxış edərək ədəbi ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olmuşdur.
Bu illər ərzində Əhməd Haqsevərin zəhmət və ruh verdiyi beş şeirlər toplusu işıq üzü görüb: “Sabahlara gedən yol” (2001), “Ürəyimdən qopan haray” (2022), “Zarafat” (2023), “Mənim təzadlı dünyam” (2024) və “Təbəssüm” (2025). Hər bir kitabı onun poetik dünyasının müxtəlif yönlərini nümayiş etdirir – bəzən duyğulu, bəzən satirik, bəzən fəlsəfi və düşündürücüdür. Onun yaradıcılığında insanın daxili dünyası, cəmiyyətə baxışı, sevgi və həqiqət axtarışı əsas yer tutur.
Əhməd Haqsevər təkcə bir şair deyil, həm də Azərbaycan poeziyasının bu günündə öz sözünü deyə bilən, ədəbiyyatın yükünü daşıyan və gələcək nəsillərə ədəbi irs buraxan dəyərli qələm sahibidir. Onun yaradıcılığı həm klassik ənənəyə sədaqəti, həm də yenilikçi axtarışları ilə poeziyamıza rəng və dərinlik qatmaqdadır.
Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı öz zəngin ənənələri və insana dərin mənəvi təsir göstərən əsərləri ilə xalqımızın mədəni irsində xüsusi yer tutur. Bu irsin formalaşmasında və zənginləşməsində tanınmış uşaq şairlərinin rolu danılmazdır. Onlardan biri də Əhməd Haqsevərdir. Onun uşaq poeziyası, xüsusilə də məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün yazdığı poetik nümunələr, uşaq ədəbiyyatında xüsusi yerə malikdir.
Məktəbəqədər yaş dövrü uşağın şəxsiyyətinin əsasının qoyulduğu, təfəkkürünün, nitqinin və duyğular dünyasının formalaşmağa başladığı bir mərhələdir. Bu mərhələdə təqdim olunan ədəbi nümunələrin həm informativ, həm də emosional baxımdan incəliklə seçilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Əhməd Haqsevər bu yaş dövrünün psixoloji xüsusiyyətlərini dərindən dərk edən bir şair kimi, uşaqlara təkcə əyləncə deyil, həm də dəyərlər təqdim edən bir poetik mətnlər silsiləsi yaratmışdır.
Onun şeirləri uşağın dünyanı dərk etməsinə kömək edən, gündəlik həyatla səsləşən və eyni zamanda xəyal gücünü stimullaşdıran bir mühit yaradır. Əhməd Haqsevərin poeziyasında hər şey sadə görünür, lakin bu sadəlik dərinliklə yoğrulmuşdur. O, uşaqlara mürəkkəb fikirləri asan və anlaşıqlı dillə çatdırmağı bacarır. Bu, onun uşaq psixologiyasına və dil imkanlarına olan yüksək həssaslığının göstəricisidir.
Əhməd Haqsevərin poeziyasında əsas diqqət uşaqla dialoq qurmağa, ona yaxın olmağa, onu başa düşməyə yönəlib. Onun şeirlərindəki obrazlar, situasiyalar və təsvirlər uşağın gündəlik həyatından, ətraf aləmdə gördüklərindən, ailədən, təbiətdən qaynaqlanır. Bu, uşağın şeirləri yalnız dinləməsi və ya əzbərləməsi üçün deyil, həm də mənimsəməsi və düşünməsi üçün mühüm zəmin yaradır. Əsərlərində təqdim olunan mövzular uşağın dünyanı dərk etməsi üçün bir növ poetik bələdçi rolunu oynayır.
Əhməd Haqsevərin bu sahədə fərqlənən əsas cəhətlərindən biri də pedaqoji yanaşmanın incə şəkildə poeziyaya daxil edilməsidir. O, uşaqlara tərbiyəvi fikirləri birbaşa öyrətməyə çalışmır, əksinə, onları poetik dillə hiss etdirir. Əməksevərlik, mehribanlıq, ailə bağları, təmizlik, doğruluq və digər mənəvi keyfiyyətlər onun əsərlərində uşaq təfəkkürünə uyğun formada, həyatla əlaqəli şəkildə təqdim olunur. Bu isə uşaqlarda ilkin sosial münasibətlərin, davranış normalarının və əxlaqi baxışların formalaşmasına yardım edir.
Digər tərəfdən, Əhməd Haqsevərin şeirlərinin musiqililiyi, ritmi və qafiyəliliyi də məktəbəqədər yaş dövrü üçün uyğun poetik struktur nümunəsidir. Bu cür şeirlər uşaqların yaddaşında asanlıqla qalır, onların danışıq qabiliyyətini və nitq inkişafını sürətləndirir. Məhz bu səbəbdən onun yaradıcılığı təkcə ədəbi deyil, eyni zamanda tədris baxımından da əhəmiyyət daşıyır. Valideynlər və müəllimlər bu şeirləri uşaqlara öyrədərək, onlarda həm estetik zövq, həm də vətənpərvərlik, sevgi və empati kimi dəyərləri formalaşdıra bilirlər.
Əhməd Haqsevərin poeziyasında uşağa yalnız bir oxucu və ya dinləyici kimi deyil, həm də düşünən və hiss edən bir fərd kimi yanaşılır. Bu yanaşma onun uşaq poeziyasına yanaşmasında ən vacib cəhətlərdən biridir. O, uşağı cəmiyyətin kiçik bir üzvü kimi qəbul edir və ona bu mövqedən yanaşır. Bu da onun əsərlərindəki hörmət dolu üslubu və səmimiliyi izah edir.
Əhməd Haqsevərin məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün yazdığı şeirlər, ümumilikdə, Azərbaycan uşaq poeziyasında poetik və pedaqoji vəhdətin mükəmməl nümunəsi kimi qəbul edilə bilər. Onun yaradıcılığı uşağın həm zehni, həm də mənəvi inkişafına töhfə verən, onu düşündürən, eyni zamanda sevindirən əsərlər silsiləsidir. Bu baxımdan Əhməd Haqsevər uşaq poeziyasının sadəcə müəllifi deyil, həm də uşaqların dostu, dünyalarına sığal çəkən bir şəxsiyyət kimi yadda qalır.
Əhməd Haqsevərin “Bilik” şeiri uşaqların məktəbə getməsini və onların bilik əldə etmə prosesini tərənnüm edir:
BİLİK
Səhər-səhər məktəbə
Gedir uşaqlar hər gün.
Gedir bilik yığmağa,
Elm öyrənmək üçün.
Onlar bilmir çox şeyi,
Həyatda naşıdırlar.
Hər gün məktəbdən evə
Hey sərvət daşıyırlar.
Biliyi olmayanın
Həyatda yolu dardır.
Biliyin qızıl qədər
Elə qiyməti vardır.
Şair göstərir ki, uşaqlar hələ həyat haqqında çox şey bilməsələr də, məktəb vasitəsilə bu boşluğu doldururlar. Hər gün məktəbdən evə qayıdarkən onlar sadəcə çanta yox, eyni zamanda zəngin bir mənəvi sərvət – bilik daşıyırlar.
Şeirdə vurğulanır ki, biliksiz insanın yolu həyatda dar və çətin olur. Bu fikir onu göstərir ki, bilik insan üçün bir yol göstərici, bir çıraq kimidir. Ən önəmlisi isə, şair biliyin dəyərini qızılla müqayisə edərək onun nə qədər qiymətli olduğunu oxucuya çatdırır.
Bu şeir bizə xatırladır ki, təhsil sadəcə bir vəzifə deyil, gələcəyin açarıdır. Uşaqlar məktəbə gedərkən gələcək həyatlarını qurmaq üçün ilk addımlarını atırlar. Şair bu prosesi poetik dillə ifadə edərək oxucunu bilik qazanmağa, öyrənməyə və bu dəyəri qorumağa çağırır.
Əhməd Haqsevərin ” ƏN BÖYÜK DƏRS” şeiri uşaqlara dürüstlük, məsuliyyət və zəhmətin dəyəri haqqında dərin həyat dərsi verir:
ƏN BÖYÜK DƏRS
Səməndər, müəllimi
Düşündü aldatmağı.
Dünən dərsi danışıb
Qiymət almışdı axı.
Bütün günü oynayıb
Dərs öyrənmədi daha.
Amma bu fikri ona
Başa gəldi çox baha.
Çevrildi həqiqətə
Düşündüyünün tərsi.
Müəllimi çağırdı
Danışmaq üçün dərsi.
Səməndərin boğazı
Tamam qurudu qaldı.
Dünən “beş” almışdısa,
Bu gün də “iki” aldı.
Bu da dərs oldu ona,
Bir də belə etmədi.
Dərsi hazırlamamış
O, məktəbə getmədi.
Şeirin əsas qəhrəmanı Səməndər, müəllimini aldatmaq və hazırlıqsız məktəbə getmək fikrinə düşür. O, əvvəlki gün dərsi yaxşı danışaraq yüksək qiymət alıb və bu uğur onu məsuliyyətsizliyə sürükləyir. Ancaq bu rahatlıq uzun çəkmir – müəllimi yenidən onu sorğuya çəkəndə Səməndər hazırlıqsız yaxalanır və nəticədə pis qiymət alır.
Bu hadisə Səməndərə ən böyük dərsi verir – məsuliyyətsizlik və yalan bir gün ifşa olunur və nəticəsi acı olur. Şeirdə “boğazı tamam qurudu qaldı” ifadəsi onun həm psixoloji, həm də fiziki narahatlığını gözəl təsvir edir. Bu, uşaqların da həyatlarında tez-tez qarşılaşdığı bir hissdir – hazırlıqsız olduqları zaman yaşadıqları peşmanlıq və utanc.
Şeirin sonunda Səməndər artıq dərsi oxumadan məktəbə getməməyi qərara alır. Bu, onun davranışında baş verən dəyişimin göstəricisidir. Beləliklə, şeir uşaqları məsuliyyətli olmağa, vaxtında hazırlaşmağa və dürüst davranmağa təşviq edir. Əhməd Haqsevər burada sadə, anlaşıqlı dil və uşaq psixologiyasına uyğun təsvirlərlə tərbiyəvi bir mesaj çatdırır. Bu “ən böyük dərs” təkcə Səməndər üçün yox, oxucu üçün də unudulmaz olur.
VƏTƏN – Qəlbin və ruhun məkanıdır deyən, Əhməd Haqsevərin “Vətən nədir” adlı şeiri təkcə bir uşağın sadə sualına cavab deyil, həm də hər bir azərbaycanlının mənəvi dünyasına işıq salan dərin bir təfəkkür nümunəsidir.
VƏTƏN NƏDİR
Ümid soruşdu: – Baba,
Ay baba, Vətən nədir?
Baba öz nəvəsinə
İzah elədi bir-bir.
Sən də, mən də, anan da –
Ailəmiz Vətəndir.
Bax, bu həyət, bu küçə,
Məhəlləmiz Vətəndir.
Xoşbəxt yaşadığımız
Şəhərimiz Vətəndir.
Üzümüzə xoş gələn
Səhərimiz Vətəndir.
Dərin-dərin dərələr,
O dağlar da Vətəndir.
Görmədiyimiz uzaq
Torpaqlar da Vətəndir.
Deyib anladığımız
Bu şirin dil Vətəndir.
Bizim dildə danışan
Bu xalq, bu el Vətəndir.
Bax, bunların hamısı
Birləşib bir can olur.
Hamımızın anası
Azəribaycan olur.
Buna görə Vətəni
Qorumalıdır hər kəs.
Ana kimi Vətən də
Sayılır çox müqəddəs.
Ana Vətəni sevmək
Borcudur hər bir kəsin.
Bizdən başqa kimi var
Axı, bu müqəddəsin?!
Biz bilməsək qədrini
Nə qalacaq Vətəndən?
Düşmənlər qırar bizi,
Nə sən olarsan, nə mən.
Bu şeirdə Vətən anlayışı çoxqatlı, hiss dolu və geniş mənada izah olunur. Müəllif bu anlayışı yalnız coğrafi ərazi kimi deyil, insanın ailəsi, dili, tarixi, adət-ənənələri və milli kimliyi ilə birgə təqdim edir. Bu isə oxucunu sadəcə düşünməyə yox, həm də dərk etməyə sövq edir: Vətən – bizim kimliyimizdir.
Şeirin əvvəlində nəvənin babasına ünvanladığı sual çox sadədir: “Vətən nədir?” Amma cavablar, babanın izahları ilə, bu sualın nə qədər dərin və mənəvi yüklü olduğunu açıq şəkildə ortaya qoyur. Baba nəvəsinə Vətəni izah edərkən onun hər bir aspektinə toxunur – ailə, ev, küçə, şəhər, dağlar, dərələr, hətta dil və xalq. Bu yanaşma göstərir ki, Vətən yalnız xəritədə çəkilmiş sərhədlər deyil, o, eyni zamanda bir insanın nəfəs aldığı, böyüdüyü, sevgisini verdiyi və qorumağı borc bildiyi bir varlıqdır.
Ən diqqətçəkən məqam isə Vətənin ana obrazı ilə bənzədilməsidir. Müəllif deyir: “Hamımızın anası Azərbaycan olur.” Ana obrazı müqəddəslik, şəfqət və qoruyucu qüvvə ilə assosiasiya olunur. Vətənin ana kimi müqəddəs sayılması onun yalnız sevilməli deyil, həm də qorunmalı olduğunu vurğulayır. Bu, hər bir fərdin üzərinə düşən vətənə qarşı məsuliyyəti ortaya qoyur.
Şeirin sonunda müəllif bizi ciddi bir sual qarşısında qoyur: əgər biz öz Vətənimizin qədrini bilməsək, onu sevməsək və qorumasaq, o zaman nə biz, nə də gələcək nəsillər var ola bilər. Bu fikir bir xəbərdarlıqdır – vətən sevgisi sadəcə emosional hiss deyil, həm də bir vətəndaşlıq borcudur.
Əhməd Haqsevərin bu şeiri bir uşaqla baba arasındakı dialoq şəklində yazılsa da, əslində hər yaşda insana ünvanlanmış bir çağırışdır. Bu şeir oxucuya xatırladır ki, Vətən yalnız seyr ediləsi torpaq deyil, eyni zamanda dəyəri bilinəsi, seviləsi və qorunası bir varlıqdır.
Sonda müəllifin fikrini təkrar etməyə dəyər:
“Biz bilməsək qədrini, nə qalacaq Vətəndən?”
Bu sual bizə daimi cavab axtarışı ilə yaşamağı, vətənə olan sevgimizi hərəkətə çevirməyi öyrədir.
Əhməd Haqsevər sözə könül verən, poeziyaya ürəyini qatan sənətkarlardandır. Onun yaradıcılığı həm böyüklər, həm də uşaqlar üçün dərin mənalar, saf duyğular və tərbiyəvi dəyərlərlə zəngindir. Klassiklə müasir üslubu birləşdirərək poeziyamıza özünəməxsusy rəng qatan şair, həm də gələcək nəsillərə örnək ola biləcək ədəbi irs yaratmışdır.
✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi.
Filoloq. Ədəbi tənqid və təhlilçi.
25.07.2025
