BİR NAĞILA…
Bir nağıla dönüb, yaxşı adamlar,
Çətindir bir insan qaça qədərdən.
Göylərdən cavab yox, yerin qəminə,
Bezmədimi dünya, dərdlərdən, şərdən?!
Şaxta kimi donub, üzlər qəhərdən.
Siyah gözlər kimi hər tərəf qara,
Əyri yollarla biz, gedirik hara?!
Tufana dönüb dərd, yağır yollara,
Dalğın gözlərə bax, çaşqın kədərdən,
Şaxta kimi donub, üzlər qəhərdən.
Alçaq təpə olma, sən hər alçağa,
Gün də o qoşular, bir fırıldağa.
Dərdi bir qələmlə yetməz yazmağa,
Cəsarət qılıncı, düşüb kəsərdən,
Şaxta kimi donub üzlər qəhərdən.
Uçuşur səmada, bax xam xəyallar,
Hər yerdə at çapır harın gədalar.
Bu uzun yollarda, çəkdik bəlalar,
Uzaq qaçın dili, qəlbi zəhərdən,
Şaxta kimi donub, üzlər qəhərdən.
Həsrətlə baxırıq, keçmiş izlərə,
Nağıl danışılır, yenə bizlərə.
Qalmışıq biz döyə-döyə dizlərə,
Təkcə söz qalıbdır, quru vədlərdən,
Şaxta kimi donub, üzlər qəhərdən.
Ağayev Burhan. 01.12.2024
TƏHLİLİ:
Ədəbiyyat, zamanın ağır yükünü daşıyan, cəmiyyətin dərdlərini səssizcə dilləndirən bir güzgüdür. Ağayev Burhanın “Bir Nağıla…” adlı şeiri də məhz bu güzgünün içində dərin və düşündürücü bir həqiqəti əks etdirir: insanın və cəmiyyətin ruhunda donan qəhər.
Şeir, poetik bir nağıl fonunda, reallığın sərt üzü ilə qarşı-qarşıya gəlir. Burada artıq nağıl xoşbəxt sonla bitmir, əksinə, bir kədərin, bir çıxılmazlığın simvoluna çevrilir. Müəllif deyir: “Bir nağıla dönüb, yaxşı adamlar” — bu misrada həm nostalji, həm də bir tənə var. Yaxşı insanlar – bir zamanlar gerçək olanlar – artıq yalnız nağıllarda qalır. Bu isə cəmiyyətin mənəvi tənəzzülünü simvollaşdırır.
Şeirin motivləri — soyuq, şaxta, qəhər, tufan — yalnız təbiəti yox, insanın iç dünyasını da təsvir edir. “Şaxta kimi donub, üzlər qəhərdən” misrası təkrarlanaraq bir növ leitmotivə çevrilir və oxucunu bu donuqluq hissinə daha da yaxınlaşdırır. Bəli, buradakı şaxta artıq iqlim deyil, ümidsizlik şaxtasıdır. Gözlərdəki dalğınlıq, yolların qaralığı və dərdlə dolu tufanlar — bunlar hər birimizin tanış duyğularıdır.
Burhan Ağayev burada təkcə fərdin yox, bütöv bir toplumun dərdini dilə gətirir. Əyri yollarla gedənlər, harın gədaların meydan sulaması, cəsarətin gücsüzləşməsi və sözün quru vədə çevrilməsi — bütün bunlar ictimai-siyasi, mənəvi gerçəkləri bədii dillə təqdim edir. Artıq söz də çarəsizdir, qələm də…
Bu şeirdə təsvir olunan dünya bizə yad deyil. Bu, bizim içində yaşadığımız, çox zaman görməzlikdən gəldiyimiz bir reallıqdır. Müəllif bizi sarsıtmaq, oyatmaq istəyir. Sanki deyir: baxın, üzlər donub, çünki qəlblər donub. Qəlblər donub, çünki ədalət yox, sevgi yox, insanlıq yox…
Lakin bu şeir, ümidsizlikdən doğsa da, bir çağırışdır əslində. Hər bir bənd bir sualdır, bir səslənişdir: “Hara gedirik?”, “Niyə dondu üzlərimiz?”, “Nə vaxt oyadacağıq bu donmuş nağıl dünyasını?”
“Bir Nağıla…” — həm bir şikayətdir, həm də bir yaddaş kitabəsi. Hisslər şaxta kimi sərtləşsə də, söz hələ danışır. Və bu söz, biz susduqca daha da qəzəbli, daha da yalvaran olur…
✍ Sevil Azadqızı.
Filoloq. Ədəbi tənqid və təhlilçi.
02.08.2025
