Əlizadə Nuri poeziyasına ədəbi-bədii baxış

Bu dünyanı belə görüb gedirəm…
Aqşin Yeniseyə

Ağla qara görüşdülər- boz oldum,
Məni minə vursalar da, az oldum.
Torpaq idim, ələdilər toz oldum-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm.

Yanmaq səni söndürürsə, hələ yan,
Öz-özünü vurar bir gün cərəyan.
Bir kədəri yüz kədərə calayan
Bu dünyanı belə görüb gedirəm.

Dəfinəymiş hər dəfəsi bu dəfin,
Səfsəfələr səhv tanıdl sədəfi.
Dəfn etdilər içimdəki hədəfi-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm.

Baxt böldülər- neçə paya düşmədi,
Söz tapmışdım, bu hecaya düşmədi…
Gün işığı hər bacaya düşmədi-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm…

Düzün tozu, dağın qarı tanrının,
Bu dəryanın hər kənarı tanrının.
Pozulubdu dərkənarı tanrının-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm.

Qan axıdır- gur axına baxmayır,
Gül əzilib- gül ahına baxmayır.
Baxışımın günahına baxmayın-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm…

Çıxıb gedim, daha ayıb görməyim,
Qabağı da qabaqlayım, görməyim.
…Gözlərimi ha bağlayın, görməyim-
Bu dünyanı belə görüb gedirəm…

Şeirin bədii təhlili:

Əlizadə Nurinin “Bu dünyanı belə görüb gedirəm…” adlı şeiri Aqşin Yeniseyə ithaf olunub və dərin bir həyat fəlsəfəsi ilə yoğrulub. Bu şeir, insanın həyat yolu boyunca qazandığı təcrübələrin, çəkdiyi ağrıların, qarşılaşdığı haqsızlıqların və illüziyaların poeziyada ifadəsidir. Əlizadə Nuri burada həm fərdi hisslərini, həm də ümumbəşəri bir mövqeyi eyni anda təqdim edir. Şeir boyunca “Bu dünyanı belə görüb gedirəm” misrası bir rədif kimi təkrarlanaraq müəllifin duyğularını yekunlaşdırır və oxucuda həm kədərli, həm də düşüncəli bir təəssürat yaradır.
Şeirdə “torpaq”, “toz”, “dəfinə”, “dəfn”, “dağın qarı”, “düzün tozu” kimi obrazlar insan həyatının təbiətlə birləşməsini göstərir. Müəllif özünü torpaqla eyniləşdirərək, “ələdilər toz oldum” misrasında insanın zamanın ələyindən keçərək hissə-hissə dağılması, dəyərdən düşməsi kimi bir mənzərə yaradır. “Yanmaq səni söndürürsə, hələ yan” deyimi isə ağrıdan və iztirabdan keçmədən insanın özünü kamilləşdirə bilməyəcəyinə işarədir.
Əsas mövzu insanın bu dünyadakı yolçuluğudur. Müəllif həyatın bərabərsizliyindən, bəxtin paylanmasındakı ədalətsizlikdən, insanın ideal və hədəflərinin dəfn olunmasından bəhs edir. “Baxt böldülər – neçə paya düşmədi” misrası həyatın bəxş etdiyi nemətlərin bərabər paylanmamasını, “Gün işığı hər bacaya düşmədi” isə həm sosial, həm də mənəvi zülmətləri təsvir edir. Bu misralar fərdi dərdin ictimai bir problemə çevrilməsinin göstəricisidir.
“Düzün tozu, dağın qarı tanrının…” kimi misralar həyatın, kainatın və insanın taleyinin tanrı iradəsi ilə bağlı olduğunu vurğulayır. Amma eyni zamanda “Pozulubdu dərkənarı tanrının” deyərək müəllif sanki Tanrı planının insan gözündə qeyri-müəyyənləşdiyini, kainatdakı ədalətin sınmış kimi göründüyünü ifadə edir. Bu, şeirin mistik-fəlsəfi dərinliyini artırır.
Şeir klassik qoşma quruluşunu xatırladır, lakin çağdaş düşüncə və hisslərlə zəngindir. Misralarda həm sərt reallıq, həm də poetik incəliklər yan-yana dayanır. “Bu dünyanı belə görüb gedirəm” rədifi hər bəndin sonunda təkrar edilərək müəllifin hər təcrübədən sonra gəldiyi nəticəni gücləndirir. Bu təkrar həm də oxucuya müəllifin ruh halını hiss etdirir: yorğunluq, qəbul və eyni zamanda içdəki bir üsyan.
Əlizadə Nurinin bu şeiri həyatın işıqlı və qaranlıq tərəflərinə baxan bir insanın mənəvi hesabatı kimi görünür. Müəllif burada nə tam ümidli, nə də tam ümidsizdir. O, gördüyü haqsızlıqlara baxmayaraq, yenə də həyatı müşahidə edərək, bütün bunları poeziyaya çevirir. Şeir, oxucuda həm düşündürücü, həm də təsirli bir iz buraxır: “Bu dünyanı belə görüb gedirəm” – müəllifin bir şikayəti deyil, həyatın üzərinə çəkilmiş bir “portret”dir.
Uğurlar olsun həmişə!