Sevil Azadqızı Aləmzər SADİQQIZININ şeirini təhlil edir
Tanrım…
Bu nə göz yaşıdır Allah,
Belə tökürsən ,tökürsən…
Bu qəm mənim deyil axı,
Mənim ömrümə əkirsən…
Bir azca sevinib, gülsəm…
Gözlərimdən gətirirsən.
Mən kimə neyləmişəm ki,
Məni belə bitirirsən?
İstəyirsən şeir yazım?
Yazıram də oxu Tanrım…
Min dərddən birin yazıram,
Qalır hələ çoxu, Tanrım…
Əlimdə kəndir gəzirəm,
Vəfası yoxmuş yarın da.
As məni Aylı axşamdan,
İlişim qalım nurunda…
Aləmzər Sadıqqızı
Təhlili:
İnsan bəzən elə bir nöqtəyə gəlir ki, nə dünyada, nə də insanlar arasında bir çıxış yolu tapır. Dərdin, qəm-kədərin içində boğulan ruh, sakit bir yolla göyə, Tanrıya üz tutur. Bu şeirdə də müəllifin ruhunun hayqırtısını, Tanrıya ünvanladığı səmimi bir pıçıltını oxuyuruq. Onun sözləri həm şikayətdir, həm də yalvarış. Həm qırılmış ümidlərin səsi, həm də hələ tam sönməmiş bir işığın əksidir.
Şeirin başlanğıcı artıq oxucunu duyğusal bir sualla qarşılayır:
“Bu nə göz yaşıdır Allah,
Belə tökürsən, tökürsən…”
Burada Tanrıdan bir cavab gözlənilir, amma bu cavab sükutla əvəz olunmuş kimi görünür. Sanki Tanrı susur, lakin şair danışmaqdan, soruşmaqdan, içini tökməkdən vaz keçmir. O, qəm yükünün öz payı olmadığını iddia edir və bu iztirabın səbəbini anlamır. Bu, Tanrı ilə insan arasında çox qədimdən bəri davam edən sualdır:
“Niyə mən?”
Daha sonra şairin içindəki ümid qığılcımları görsənir:
“Bir azca sevinib, gülsəm…
Gözlərimdən gətirirsən.”
Bu misralar göstərir ki, lirik qəhrəman üçün sevinc müvəqqətidir, sanki Tanrı özü sevincə icazə vermir. Hər təbəssümün ardınca dərd gəlir. Bu, həm ruhsal bir bezginlikdir, həm də dünyanın ədalətsizliyinə qarşı bir etiraz.
Şeirin ortasında isə söz artıq poetik yaradıcılıq vasitəsilə Tanrı ilə dialoqa çevrilir:
“İstəyirsən şeir yazım?
Yazıram də, oxu Tanrım…”
Bu misralarda müəllif poetik duyğularını bir ibadət kimi təqdim edir. Sanki yazmaq onun üçün bir dua, bir ilahi çıxış yoludur. O, dərdini şeirlə dilə gətirir və Tanrını da bu dərdin şahidi olmağa çağırır.
Son bənd isə şeirin kulminasiyasıdır.
“Əlimdə kəndir gəzirəm,
Vəfası yoxmuş yarın da.”
Burada artıq ruhsal bir uçurumun kənarına gəlindiyi bəllidir. İntihar düşüncəsi bir metafor kimi təqdim olunur. Amma bu fikrin davamında gələn misra –
“İlişim qalım nurunda…”
– ümidsizliyin tam qaranlığa çevrilməsinə imkan vermir. Bu, işığın, nurun, yəni Tanrının mərhəmətinə tutunmaq istəyidir. Bu misra, bütün qaranlıq düşüncələrin içindən keçib gələn səmimi bir duası kimidir.
Bu şeirdə lirik “mən” təkcə öz dərdini danışmır — o, əslində insanlığın ortaq dərdini dilləndirir. Bu şeirə baxanda hər kəs öz içindəki ağrıları xatırlaya bilər. Həyatın ağır yükü, sevginin xəyanəti, Tanrıdan cavab gözləmək və sonda yenə də Ona sığınmaq – bu, insanın varoluşla mübarizəsinin şairanə təzahürüdür.
✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi tənqidçi və təhlilçi. Şair.
